Inhoudsopgave
Bedrijven kunnen in sommige situaties zelf bepalen bij welke rechter zij procederen. Dit doen zij door een forumkeuze op te nemen in de algemene voorwaarden. De forumkeuze bepaalt welke rechtbank bevoegd is bij eventuele geschillen. Deze praktijk is vooral gebruikelijk bij zakelijke contracten en dient om rechtszekerheid te bieden.
Forumkeuzeclausules in algemene voorwaarden zijn meestal geldig. Ze stellen partijen dus in staat om vooraf overeenstemming te bereiken over de jurisdictie voor eventuele juridische geschillen. De afdwingbaarheid ervan hangt echter af van duidelijke communicatie en wederzijdse overeenstemming. Deze clausules bieden voorspelbaarheid in juridische procedures en zorgen ervoor dat geschillen op een bepaalde locatie worden behandeld.
Forumkeuzebeding in algemene voorwaarden
Het antwoord op de vraag of algemene voorwaarden van toepassing zijn, blijkt meer dan eens een uitdaging. Wij schreven in dit kader ook al blogs over wanneer algemene voorwaarden van toepassing zijn en hoe gekozen moet worden als er naar meerdere sets algemene voorwaarden wordt verwezen. Echter, los van de algemene voorwaarden zelf, is de dikwijls vervatte forumkeuze in algemene voorwaarden, betreffende de keuze voor de rechter die bevoegd zal zijn om kennis te nemen van de zaak in het geval van een geschil, ook vaak punt van discussie. Dit terwijl partijen die internationaal zaken doen een groot belang kunnen hebben bij een geldige forumkeuze.
Bevoegdheidsclausules of forumkeuzebedingen zijn ongetwijfeld een belangrijk onderdeel van de huidige, sterk gedigitaliseerde bedrijfsomgeving en het valt te verwachten dat ze in digitaal beschikbare algemene voorwaarden worden aangetroffen. Toch wordt de geldigheid ervan in de praktijk vaak aangevochten door een van de partijen, zo ook in de Oostenrijkse zaak die we in deze blog zullen behandelen.
Forumkeuze Verordening Brussel I (herschikking) / EEX-II
Artikel 25 van de Verordening Brussel I (herschikking), of ook wel in het kort EEX-II, regelt de forumkeuze in internationale handelsrelaties. De forumkeuze van art. 25 EEX-II moet in ieder geval aan de volgende vereisten voldoen, wil zij rechtsgeldig zijn:
- De keuze wordt gemaakt voor een gerecht van een lidstaat.
- De forumkeuze geldt voor geschillen met een internationale dimensie.
- De vormvereisten dienen te worden nageleefd, zoals het schriftelijkheidsvereiste, die bepaalt dat de forumkeuze in schriftelijke vorm moet zijn vastgelegd.
- De forumkeuze moet toezien op geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking zijn ontstaan of zullen ontstaan.
Daarnaast is in de internationale rechtspraak bepaald dat een forumkeuze op grond van art. 25 EEX II uitdrukkelijk en ondubbelzinnig dient te geschieden. De forumkeuze is in beginsel exclusief, tenzij anders overeengekomen.
Internationale rechtspraak bij Forumkeuze
In dit kader heeft te gelden dat de internationale rechtspraak ter zake artikel 25 EEX-II van groot belang is omdat de bevoegdheidsregels uit de EEX-II uniform dienen te worden toegepast. Daarom is ook het recente arrest van de hoogste rechter in Oostenrijk van belang voor Nederlandse ondernemers die internationaal zakendoen.
Op 25 oktober 2023, heeft het Oostenrijkse Hooggerechtshof (‘OGH’), met kenmerk Ob 179/23x, BeckRS 2023, 33709] geoordeeld over de vraag of een forumkeuze in de algemene inkoopvoorwaarden geldig was wanneer in een schriftelijke overeenkomst werd verwezen naar de website die de inkoopvoorwaarden bevat, maar de overeenkomstige internetlink niet werd vermeld. Het OGH oordeelde dat een dergelijk beding niet voldoet aan de formele vereisten van artikel 25 EEX-II en dus ongeldig is. Het arrest is ongetwijfeld van praktisch belang voor het sluiten van internationale handelsovereenkomsten die verwijzen naar digitaal beschikbare algemene voorwaarden, en het is een belangrijk vervolg op eerdere arresten van het Hof van Justitie van de Europese Unie in de zaken El Majdoub (C–322/14) en Tilman (C-358/21).
De procedure in Oostenrijk over de forumkeuze
De kwestie die aan het OGH werd voorgelegd betrof een geschil tussen een Duitse onderneming en een Oostenrijkse onderneming die een dienstverleningsovereenkomst hadden gesloten. De Duitse onderneming heeft zich ertoe verbonden de Oostenrijkse partij de technische tekeningen voor een product te verstrekken. De Oostenrijkse partij stuurde haar bestelling naar de Duitse dienstverlener middels een schriftelijk formulier waarop stond (in vertaling) “wij bestellen in overeenstemming met de inkoopvoorwaarden die bij u bekend zijn (beschikbaar op onze website) en verwachten onmiddellijk uw bevestiging per e-mail”. De Duitse partij ondertekende en retourneerde vervolgens hetzelfde document, vinkte de relevante onderdelen aan en noemde het de “orderbevestiging”. Ook deze bevestiging was schriftelijk.
De inkoopvoorwaarden van de Oostenrijkse partij waren niet bij de schriftelijke stukken gevoegd, maar wel beschikbaar op de website van de Oostenrijkse partij. De inkoopvoorwaarden bevatten een forumkeuze waarbij de Oostenrijkse rechtbanken bevoegd werden verklaard voor de beslechting van geschillen die voortvloeiden uit de overeenkomst tussen partijen. De clausule stond de Oostenrijkse partij ook toe een zaak aanhangig te maken bij een andere bevoegde rechtbank en was dus asymmetrisch. De ToP bevatte bovendien een clausule waarin de plaats van uitvoering voor de levering van goederen of voor het verrichten van diensten werd gedefinieerd als de plaats die de klant in de overeenkomst had opgegeven.
Na een meningsverschil tussen de partijen als gevolg van de beweerdelijk gebrekkige prestatie van de de Duitse partij, stelde de Oostenrijkse partij met een beroep op de forumkeuze c.q. bevoegdheidsclausule een vordering in tegen de Duitse onderneming voor de bevoegde rechtbank in Oostenrijk. De Duitse onderneming ging niet akkoord met de bevoegdheid en na een lange procedurele weg kwam de bevoegdheidsvraag uiteindelijk bij de hoogste rechter in Oostenrijk voor te ligggen.
Forumkeuze in algemene voorwaarden: Enkel verwijzen is niet voldoende
Het OGH achtte als belangrijkste vraag in deze zaak of aan de formele vereisten van artikel 25 EEX-II en in het bijzonder aan het schriftelijkheidsvereiste is voldaan, waarmee is bepaald dat de forumkeuze in “schriftelijke vorm” moet worden vastgelegd. Meer specifiek is de vraag of kon worden voldaan aan dit vereiste door een eenvoudige verwijzing naar een website waar de inkoopvoorwaarden inclusief forumkeuze op stonden. Het OGH beantwoordt deze vraag ontkennend en achtte de forumkeuze ongeldig.
Het OGH zette in dit kader nog eens uiteen dat aan het vereiste van “schriftelijke vorm” van artikel 25 EEX-II alleen wordt voldaan als in de overeenkomst uitdrukkelijk wordt verwezen naar de algemene voorwaarden die een bevoegdheidsclausule bevatten en als kan worden aangetoond dat de wederpartij deze voorwaarden daadwerkelijk heeft ontvangen. Volgens de redenering van het OGH geeft de loutere verwijzing naar de website te weinig waarborgen dat de forumkeuze (of de inkoopvoorwaarden in het algemeen) niet op reproduceerbare wijze toegankelijk zijn voor de andere contractpartij. In de opvatting van het OGH was de enkele verwijzing naar het bestaan van de inkoopvoorwaarden aldus niet voldoende om aan te tonen dat ze in de overeenkomst waren opgenomen en dat er sprake was van een duidelijke en nauwkeurige consensus tussen de partijen.
Vergelijking uitkomst procedure met eerdere rechtspraak over forumkeuze
In het hiervoor genoemde Tilman-arrest had het Europese Hof van Justitie bepaald dat in het geval dat de schriftelijke overeenkomst een specifieke hyperlink of weblink bevat die direct leidt naar de algemene voorwaarden en die voorwaarden een forumkeuze behelzen, dat dan wel is voldaan aan de eis dat de forumkeuze in schriftelijke vorm is vastgelegd en dat de partijen voldoende toegang hadden tot de voorwaarden van de overeenkomst. Het OGH miste aldus een specifieke link, en weigert de verwijzing middels een hyperlink verder uit te breiden naar het toestaan van algemene verwijzingen aan de hand waarvan de contractspartij zelf op zoek moet naar de algemene voorwaarden.
In het ook genoemde El Majdoub-arrest was voldaan aan het schriftelijkheidsvereiste door middel van het zogenaamde “click-wrapping”. De inhoud en vorm van click-wrap-overeenkomsten lopen sterk uiteen. De meeste clickwrap-overeenkomsten vereisen dat de contractspartij aangeeft dat hij akkoord gaat door op een “ok”- of “akkoord”-knop te klikken in een dialoogvenster of pop-upvenster. Bij click wrappen voor de toepassing van algemene voorwaarden moet in elk geval vaststaan dat de voorwaarden op dezelfde webpagina of in hetzelfde venster toegankelijk zijn voordat ze worden geaccepteerd, en dat daar duidelijk naar wordt verwezen via een hyperlink of middels een pop-upscherm.
Advocaat gespecialiseerd in algemene voorwaarden
De kwestie bij het OGH toont maar weer eens aan hoe belangrijk het is dat de afspraken tussen partijen duidelijk worden opgesteld en dat ook duidelijk en helder wordt verwezen naar afspraken die niet direct in het contract zijn opgenomen. Ons advocatenkantoor in Amsterdam heeft een team van advocaten dat een sterke reputatie heeft in het opstellen van algemene voorwaarden en koopovereenkomsten voor nationale en internationale samenwerkingen. We treden op voor alle spelers uit de maakindustrie.
Wilt u advies inwinnen over de forumkeuze in algemene voorwaarden, het opstellen van overeenkomsten, algemene voorwaarden of over het starten van een procedure voor de civiele rechter, dan kunnen we uw belangen behartigen bij de rechter. Neem hiervoor contact op met onze advocaat contractenrecht Remko Roosjen of onze advocaat procesrecht Sander van Someren Greve in Amsterdam, of met een van onze andere advocaten in Amsterdam.
