Inhoudsopgave
Uitsluiting aansprakelijkheid indirecte schade in algemene voorwaarden komt veelvuldig voor. Dat is niet zonder reden, de potentiële schade die kan ontstaan wanneer bijvoorbeeld een product of dienst gebrekkig wordt geleverd, kan enorm zijn. Schade beperken doet u bij uitstek in een passende set algemene voorwaarden die specifiek voor uw situatie zijn geschreven. Algemene voorwaarden zijn eenzijdig opgesteld en hebben als doel herhaaldelijk te worden gebruikt voor verschillende afspraken, met verschillende partijen. Het geeft zekerheid wanneer u weet onder welke risico’s u contracteert. Als dwarsstraat dient hierbij overigens te worden opgemerkt dat het minstens zo belangrijk is dat u op een juiste wijze de algemene voorwaarden van toepassing verklaart op de overeenkomst. Dat doet u in de regel uiterlijk voor of tijdens het sluiten van de overeenkomst en (liefst) met een toezending en goede verwijzing naar de (exclusieve) toepasselijkheid van uw set algemene voorwaarden. Het enkel ‘hebben’ van een goede set algemene voorwaarden is veelal onvoldoende om hier een geslaagd beroep op te kunnen doen.
Het thema indirecte schade is belangrijk bij het contracteren. Contractenmakers en commerciële partijen doen er verstandig om duidelijk te definiëren welke soorten schade in- of uitgesloten zijn bij een tekortkoming. Tot de kern teruggebracht verwijst indirecte schade naar schade die het (secundaire) gevolg is van een gebrekkig product of dienst, zoals gederfde winst, vertragingsschade of verminderde goodwill. Als zodanig kunnen geschillen over indirecte schade complex, kostbaar en onvoorzien zijn voor bedrijven. In dit artikel licht onze advocaat contractenrecht meer toe over de uitsluiting aansprakelijkheid indirecte schade in algemene voorwaarden.
Aansprakelijkheid beperken in algemene voorwaarden
Aansprakelijkheid beperken gebeurt veelal in algemene voorwaarden. In B2B situaties is de algemene regel (uitzonderingen daargelaten op basis van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid), dat aansprakelijkheid in verregaande mate kan worden beperkt. Aansprakelijkheid beperken in algemene voorwaarden doet u in een aparte clausule dat ziet op het thema aansprakelijkheid. U kunt bijvoorbeeld de aansprakelijkheid per gebeurtenis beperken, maximeren tot een bedrag per jaar, of bijvoorbeeld tot het bedrag waartoe uw verzekeraar dekking biedt. In de verzekeringspraktijk wordt dat laatste overigens niet met veel applaus ontvangen, omdat dit feitelijk de deur openzet voor grotere claims bij de verzekering en laatstgenoemde zelf minder beschermd zal zijn. Let wel; contractueel gezien is hier een hoge mate van contractsvrijheid en kunt u aansprakelijkheid voor een groot deel uitsluiten in algemene voorwaarden. Tegelijkertijd kunt u de omvang van uw schade voor een groot deel beperken door grenzen aan te geven voor welke schade u wel of niet gehouden bent.
Wat is het verschil tussen directe schade en indirecte schade?
Als contractenrecht specialist stel ik vaker vast dat over directe of indirecte schade heen gelezen wordt; zeker daar waar gaat bij een verwijzing naar ‘de kleine lettertjes’. Toch is het verschil van grote invloed op de risico’s waaraan u als ondernemer bloot kan staan. Directe schade en indirecte schade laat zich ietwat moeilijk te definiëren, nu de Nederlandse wet geen definities hiervan heeft opgenomen. Goed om te beseffen is evenwel dat wanneer u zich niet ‘exonereert’ (dat wil zeggen: aansprakelijkheid uitsluit) voor indirecte schade, deze vermogensrechtelijke schade wel degelijk voor vergoeding in aanmerking kan komen. Het is voor u als ondernemer belangrijk dat u weet welke schade u uitsluit, dan wel welke schade niet door de andere partij wordt vergoed wanneer er (bijvoorbeeld) in een commerciële overeenkomst iets spaak loopt, c.q. toerekenbaar tekort wordt geschoten.
Wanneer we spreken over directe schade dan hebben we het over schade die direct geleden wordt aan het gebrekkig geleverde product of gebrekkig geleverde dienst (i.e. vervanging of reparatie van het product of het opnieuw uitvoeren of herstellen van de geleverde dienst).
Indirecte schade wordt vaak volledig uitgesloten in algemene voorwaarden van de gebruiker, bijvoorbeeld bij algemene verkoop- en leveringsvoorwaarden of een overeenkomst tot dienstverlening. Bedoeld wordt in de regel veelal het uitsluiten van gederfde winst, gemiste omzetten, vertragingsschade en gemiste besparingen. Tegelijkertijd moet worden benadrukt dat ook andere schade-aanspraken kunnen opleven, denk aan het verlies van data, het uitvallen van productiecapaciteit en/of verminkte gegevens. In de meeste gevallen wordt ook onder indirecte schade verstaan, de herstelkosten om een schadepost, welke ontstaan is door een gebrek in een afgenomen product of prestatie, te herstellen.
Wat is de definitie van vermogensschade?
Vermogensschade kan het beste worden gedefinieerd als geleden verlies en/of gederfde winst. Als uitgangspunt geldt dat de partij die schade lijdt zoveel mogelijk in de positie moet worden gebracht die bestond voordat de schade was toegebracht. Kortom, alle gederfde winsten (en dat is meestal de bottleneck) kunnen op u als toerekenbaar tekortgeschoten partij worden verhaald, wanneer deze niet wordt uitgesloten.
Uitsluiting aansprakelijkheid indirecte schade in algemene voorwaarden altijd toegestaan?
In B2B afspraken kan aansprakelijkheid verregaand worden beperkt of zelfs worden uitgesloten, behoudens wanneer (terughoudende toets van) de beperkende of aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid dat verhinderd, of in situaties wanneer opzet of bewuste roekeloosheid opspeelt. Het is aanbevelenswaardig om algemene voorwaarden altijd goed te bestuderen en niet blind te accepteren. Omgekeerd doet u er als leverancier van een dienst of product aan juist wél goed aan om aansprakelijkheid voor indirecte schade uit te sluiten in algemene voorwaarden.
Wanneer een discussie over de toepasselijkheid van algemene voorwaarden (en het uitsluiten van indirecte schade) een zinloze exercitie blijkt – bijvoorbeeld omdat u met een (vele) grotere wederpartij zakendoet en deze niet wenst af te wijken van haar voorwaarden – verzoek dan om maatwerk in een apart addendum of een aparte koop- of dienstenovereenkomst. Immers, ook deze partij is bereid zaken met u te willen doen en u bereikt meer wanneer u open de kansen en risico’s deelt. Onze ervaring is dat er dan best nog wel een en ander mogelijk is, zelfs wanneer voet bij stuk wordt gehouden met betrekking tot het gebruik van algemene voorwaarden. Behoudens zeer beperkte uitzonderingen, zal een apart contract waarover u heeft onderhandeld voorgaan op een set algemene voorwaarden, waarin de aansprakelijkheid voor indirecte schade uitgesloten is.
Indirecte schade uitsluiten en algemene voorwaarden
Wat zijn de belangrijkste zaken die u moet onthouden over het thema uitsluiting van aansprakelijkheid in algemene voorwaarden? Hieronder de belangrijkste takeaways:
- Zorg ervoor dat u weet welke algemene voorwaarden van toepassing zijn, die van u, die van uw wederpartij of branchevoorwaarden. Wees erop alert dat de toepasselijkheid van algemene voorwaarden een complex vraagstuk kan zijn en laat u hierover goed adviseren door een advocaat met ervaring op overeenkomstenrecht.
- Indirecte schade is niet duidelijk gedefinieerd en kan leiden tot juridische geschillen in Nederland.
- Uitsluitingsclausules voor indirecte schade moeten ondubbelzinnig en specifiek zijn, rekening houdend met de commerciële context en redelijkheid.
- Effectieve uitsluitingsclausules vereisen een zorgvuldige afweging van uitsluitingscriteria, contractuele verplichtingen, risicobeoordeling en commerciële impact.
- Uitsluitingsclausules die in strijd zijn met de Nederlandse wet zijn nietig en niet afdwingbaar, en aansprakelijkheidslimieten moeten duidelijk worden gedefinieerd om buitensporige uitsluiting van aansprakelijkheid te voorkomen.
- Bij discussies over aansprakelijkheidsbeperkingen in algemene voorwaarden is het aanbevelenswaardig om naast de set algemene voorwaarden een apart contract in te richten waarin u de risico’s met betrekking tot aansprakelijkheid meer (op maat) verdeeld.
Houdt een uitsluiting van aansprakelijkheid voor indirecte schade stand?
Wanneer we spreken over contractuele aansprakelijkheid is veelal sprake van een overeenkomst die niet goed, niet tijdig of niet wordt nagekomen. Onder specifieke omstandigheden kan de aansprakelijkheid in contracten of algemene voorwaarden worden uitgesloten. Een dergelijke clausule wordt ook wel aangeduid met een exoneratiebeding of exoneratieclausule.
Of een dergelijke bepaling standhoudt, is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval waaronder dit beding wordt ingeroepen. Voor consumenten geldt: een contractuele bepaling die aansprakelijkheid uitsluit in een overeenkomst of in een set algemene voorwaarden staat op de zogenaamde grijze lijst in het Nederlands Burgerlijk Wetboek. Bedingen op deze grijze lijst worden geacht onredelijk bezwarend te zijn. Consumenten kunnen een beroep doen op de vernietigbaarheid van een dergelijk (exoneratie)beding. In B2B situaties werkt dat echter op een andere wijze.
Exoneratieclausule of exoneratiebeding in algemene voorwaarden
Contractsvrijheid is een van de pijlers binnen het Nederlandse contractenrecht. Dat betekent ook dat het uitsluiten van aansprakelijkheid van indirecte schade in algemene voorwaarden ook onder die contractsvrijheid valt. Tegelijkertijd kunt u ook bepalen met wie u zaken doet en de verdere inhoudelijke afspraken in alle vrijheid inregelen. Overeenkomsten mogen echter niet botsen met het dwingende recht, de openbare orde of de goede zeden. Ook zijn er grenzen aan de contractsvrijheid en ook in mate aansprakelijk kan en mag worden uitgesloten, zoals bijvoorbeeld voor indirecte schade. Of een dergelijke uitsluiting van aansprakelijkheid is toegestaan, anders gezegd: of een exoneratiebeding toelaatbaar is, beoordeelt de rechter meestal aan criteria die de Hoge Raad heeft geformuleerd in het arrest Saladin/HBU uit 1967. Hierin is bepaald welke aandachtspunten een rol spelen bij het beperken van aansprakelijkheid. Een dergelijke clausule kan echter buiten toepassing worden gelaten wanneer een beroep op dit beding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.
Bij deze beoordeling moet men volgens de Hoge Raad rekening houden met tal van omstandigheden, waaronder:
- de zwaarte van de schuld, mede in verband met de aard en de ernst van de bij de gedraging betrokken belangen;
- de aard en de verdere inhoud van de overeenkomst waarin het beding voorkomt;
- de maatschappelijke positie en de onderlinge verhouding van partijen;
- de wijze waarop het beding is tot stand gekomen; en
- de mate waarin de wederpartij zich de strekking van het beding bewust is geweest.
Wettelijk kader voor het uitsluiten van indirecte schade in algemene voorwaarden
Het definiëren van uitsluitingen van aansprakelijkheid voor indirecte schade vereist een zorgvuldige analyse van de contractuele implicaties, evenals de juridische implicaties onder Nederlands recht. Hier volgen drie belangrijke overwegingen waarmee rekening moet worden gehouden bij het opstellen van strategieën om aansprakelijkheid te beperken in algemene voorwaarden:
- De redelijkheid van een uitsluiting van aansprakelijkheid: In de Nederlandse rechtspraak is vaker ingegaan op specifieke omstandigheden van het geval en de vraag in hoeverre een clausule die aansprakelijkheid uitsluit onredelijk is, dan wel onaanvaardbaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid.
- De context van de overeenkomst: Bij het interpreteren van uitsluitingsclausules zullen rechters rekening houden met de commerciële context rond de overeenkomst, met inbegrip van eventuele onderhandelingen of daaropvolgend gedrag van beide partijen.
- Algemene vs. specifieke exoneratieclausule: een algemene clausule die “indirecte schade” uitsluit, is mogelijk niet voldoende als niet wordt gespecificeerd welke soorten indirecte schade worden uitgesloten (denk aan verlies van data bijvoorbeeld).
Gezien deze overwegingen is het belangrijk dat bedrijven hun exoneratieclausules zorgvuldig, nauwkeurig en duidelijk opstellen.
Belangrijke overwegingen bij het uitsluiten van aansprakelijkheid
Het opstellen van effectieve exoneratieclausules vereist zorgvuldige overweging van de uitsluitingscriteria, contractuele verplichting, beperkingsclausules, risicobeoordeling en commerciële impact. Uitsluitingsclausules moeten duidelijk en nauwkeurig worden opgesteld om ervoor te zorgen dat ze redelijk en afdwingbaar zijn. De belangrijkste overwegingen bij het opstellen van uitsluitingsclausules zijn onder andere het identificeren van de risico’s die moeten worden uitgesloten, het definiëren van de reikwijdte van de uitsluitingsclausule, ervoor zorgen dat de clausule niet in strijd is met wettelijke (dwingendrechtelijke) vereisten of overwegingen van openbare orde en/of goede zeden, en alle partijen op de hoogte stellen van het bestaan ervan.
Het is essentieel om de commerciële gevolgen van het uitsluiten van indirecte schade in algemene voorwaarden naar Nederlands recht te beoordelen.
Het waarborgen van naleving van de wet bij het opstellen van uitsluitingsclausules vereist een goed begrip van de relevante wettelijke vereisten en overwegingen van openbaar beleid. Contractuele naleving is van cruciaal belang, aangezien uitsluitingsclausules die in strijd zijn met de Nederlandse wet als nietig en niet-afdwingbaar zullen worden beschouwd. Risicobeoordeling is ook essentieel bij het identificeren van potentiële risico’s en aansprakelijkheden die kunnen voortvloeien uit het uitsluiten van indirecte schade. Aansprakelijkheidslimieten moeten duidelijk worden gedefinieerd om overmatige uitsluiting van aansprakelijkheid te voorkomen.
Bij het opstellen van uitsluitingsclausules speelt contractonderhandeling bovendien een cruciale rol bij het waarborgen van de naleving van de wet. Beide partijen moeten het eens zijn over de voorwaarden van het contract, inclusief de uitsluitingen, voordat ze het ondertekenen. Er moet ook worden voorzien in geschillenbeslechtingsmechanismen voor het geval zich problemen voordoen met betrekking tot de interpretatie of handhaving van dergelijke clausules. Samenvattend: om te zorgen dat de wet wordt nageleefd, moet zorgvuldig worden nagedacht over alle aspecten die komen kijken bij het opstellen van een effectieve uitsluitingsclausule naar Nederlands recht.
Als we kijken naar casestudies en voorbeelden, kunnen bedrijven leren van zaken uit het verleden waarin rechtbanken slecht opgestelde uitsluitingsclausules of clausules die in strijd zijn met overwegingen van openbare orde hebben veroordeeld. Door deze zaken te analyseren, kunnen organisaties inzicht krijgen in hoe ze hun belangen het beste kunnen beschermen zonder de wet te overtreden of reputatieschade te riskeren als gevolg van oneerlijke contractvoorwaarden.
Aansprakelijkheid beperken met exoneratieclausule
Ons advocatenkantoor in Amsterdam adviseert organisaties over de toepasselijkheid van algemene voorwaarden, exoneratieclausules en commerciële contracten. Ook het uitsluiten van aansprakelijkheid en indirecte schade in algemene voorwaarden is een belangrijk onderdeel van ons Team Contractenrecht. Van koopovereenkomsten, tot complexe IT-contracten, onze advocaten hebben de kennis en expertise die u hiervoor zoekt. Ook kunnen we voor u algemene voorwaarden opstellen, zodat uw kansen en risico’s inzichtelijk zijn en uw belangen optimaal worden gediend.
Advocaat gespecialiseerd in het uitsluiten van indirecte schade in algemene voorwaarden
Wanneer u contact zoekt met een ervaren advocaat contractenrecht, in het bijzonder op het terrein van het uitsluiten van indirecte schade, helpen we u graag verder. Onze advocaat overeenkomstenrecht, Remko Roosjen, is al jaren actief in het bereik van het commerciële contractenrecht en adviseert en procedeert op het terrein van nationale en internationale contracten.
