Diverse nationaal en internationaal opererende handelsondernemingen maken in toenemende mate gebruik van handelsagenten en sluiten daarvoor een agentuurovereenkomst naar Nederlands recht. De handelsagent verkoopt niet zijn eigen spullen voor eigen rekening en risico, maar ontvangt een vergoeding over een deel van de door hem gerealiseerde omzet van de principaal (de principaal is de verkoper namens wie bemiddeld wordt). In een agentuurovereenkomst spreek je doorgaans af in welk gebied de handelsagent (exclusief) actief mag zijn en wat de rechten en plichten over en weer zijn. De (deels dwingendrechtelijke) regels over de agentuurovereenkomst zijn geregeld in Boek 7, afdeling 4, van het Burgerlijk Wetboek. Onze advocaat contractenrecht zoomt in deze FAQ over de agentuurovereenkomst op veelvoorkomende vragen bij agentuurcontracten.
Agentuur advocaat
Als agentuur advocaat zie ik vaker dat in agentuurovereenkomsten afspraken niet, niet goed of onduidelijk geregeld zijn. Soms is er alleen een mondelinge afspraak. Dat kan een voedingsbodem zijn voor onnodig veel discussie en leiden tot vragen als: mogen er meerdere handelsagenten in hetzelfde gebied actief zijn? Hoe hoog is de provisie voor de handelsagent? Is er goodwill verschuldigd wanneer de handelsagent ermee stopt? Wat is de opzegtermijn van een agentuurovereenkomst? In deze FAQ over de agentuurovereenkomst geven we antwoord op 10 veelvoorkomende vragen uit de praktijk.
Het is soms lastig om te bepalen wanneer door de bemiddeling van de handelsagent daadwerkelijk een agentuurcontract tussen de principaal en een koper tot stand is gekomen. Dit is wel meestal van belang de vraag wanneer provisie verschuldigd is. De principaal bepaalt uiteindelijk altijd zelf of hij wel of niet de overeenkomst met de potentiële koper aangaat.
Mogelijke momenten voor het tot stand komen van de overeenkomst zijn:
het tijdstip waarop de handelsagent de order toestuurt aan de principaal;
het moment dat de overeenkomst tussen de principaal en de koper is uitgevoerd (én de koper heeft betaald).
Als partijen voor dit moment kiezen, moet dit uitdrukkelijk in de agentuurovereenkomst worden opgenomen;
alle momenten die tussen de twee bovenstaande tijdstippen plaatsvinden, denk aan: orderbevestiging van principaal aan de derde en leveren van de producten aan de derde.
Er zijn geen vormvoorschriften verbonden aan de totstandkoming van de agentuurovereenkomst. De overeenkomst kan dus ook mondeling tot stand komen, maar dat is niet aan te raden. Het is dan namelijk lastig te bewijzen wat er daadwerkelijk is afgesproken. Daarnaast geldt voor bepaalde bedingen dat deze alleen schriftelijk kunnen worden overeengekomen: bijvoorbeeld het concurrentiebeding. Het advies is altijd een schriftelijke agentuurovereenkomst te hebben. De volgende onderwerpen horen thuis in een agentuurovereenkomst:
de identiteit van partijen;
(wel/geen) exclusiviteit en het contractsgebied;
wanneer provisie verschuldigd is;
de hoogte en berekening van de provisie;
de verplichtingen van zowel de handelsagent als de principaal;
de looptijd van de agentuurovereenkomst en termijn voor opzegging;
het non-concurrentiebeding;
welk recht toepasselijk is en welk forum bevoegd is bij een geschil.
Tip: Het is belangrijk deze afspraken goed vast te leggen, om latere discussie te voorkomen. Wanneer er bijvoorbeeld niets over exclusiviteit is geregeld en de handelsagent als enige actief is in het contractsgebied, kan een vermoeden van exclusiviteit worden verondersteld. Dat kan zelfs betekenen dat er provisie verschuldigd is over omzetten die de principaal zelf heeft gerealiseerd (zonder de handelsagent in te schakelen).
Een handelsagent heeft recht op provisie wanneer een (koop)overeenkomst tijdens de duur van de agentuurovereenkomst tot stand komt:
als de overeenkomst door tussenkomst van de handelsagent tot stand is gekomen;
als de overeenkomst tot stand is gekomen met iemand die hij reeds vroeger voor een dergelijke overeenkomst had aangebracht;
als de overeenkomst is gesloten met iemand die behoort tot de klantenkring die, of is gevestigd in het gebied dat aan de handelsagent is toegewezen, tenzij uitdrukkelijk is bepaald dat de handelsagent in dat gebied geen alleenrecht heeft.
Een handelsagent heeft ook recht op provisie wanneer een overeenkomst na het einde van de agentuurovereenkomst tot stand komt, als:
de overeenkomst hoofdzakelijk aan de tijdens de duur van de agentuurovereenkomst door hem verrichte werkzaamheden zijn te danken en binnen een redelijke termijn na beëindiging van die overeenkomst zijn afgesloten;
de handelsagent of de principaal de bestelling van de derde hebben ontvangen voor het einde van de agentuurovereenkomst.
Let op: partijen kunnen in de overeenkomst ook een afwijkende afspraak maken ten aanzien van het recht op provisie tijdens de duur van de agentuurovereenkomst. Dit geldt niet voor het recht op provisie na het einde van de agentuurovereenkomst.
Voor de hoogte van de provisie voor de handelsagent geldt geen minimum- of maximumbedrag. De hoogte kan worden gekoppeld aan de hoogte van de koopprijs of aan de hoeveelheid producten die via de handelsagent verkocht worden. Vaak wordt er ook een percentage afgesproken. Om goed te kunnen meten wat verschuldigd is, doen partijen er goed aan af te spreken op welke manier de handelsagent kan inzien welke koopovereenkomsten zijn gesloten (en betaald).
In het geval dat er een agentuurovereenkomst is gesloten, maar de principaal niet of in aanzienlijk geringere mate gebruik heeft gemaakt dan deze als normaal mocht verwachten, heeft de handelsagent recht op beloning. Bij het bepalen van de hoogte van de beloning wordt rekening gehouden met de in die periode daarvoor verdiende provisie of andere omstandigheden die daarin een rol kunnen hebben.
De hoofdverplichting van de handelsagent is het benaderen van potentiële kopers en vervolgens te bemiddelen bij de totstandkoming van de overeenkomsten tussen de principaal en de potentiële koper. Verder geldt er een algemene zorgplicht voor de handelsagent, die onder andere ziet op het gevolg geven aan tijdig verleende en verantwoorde aanwijzingen van de principaal en het op de hoogte houden van de principaal van de handelsagent.
.
De hoofdverplichting van de principaal is het betalen van de provisie. Daarnaast moet de principaal alles doen wat in de gegeven omstandigheden van zijn kant nodig is om de handelsagent in staat te stellen zijn werkzaamheden te verrichten. De principaal moet bijvoorbeeld alle nodige inlichtingen geven die nodig zijn voor uitvoering van de agentuurovereenkomst. Ook moet de principaal de handelsagent binnen een redelijke termijn op de hoogte stellen van aanvaarding of weigering van een door de handelsagent aangebrachte overeenkomst.
Tip: maak de agentuurovereenkomst een afspraak over de wijze waarop inzicht wordt gegeven in de uitgeleverde en betaalde orders. Dat voorkomt veel discussie. Het is sowieso een wettelijke verplichting dat inzicht wordt verstrekt en dan kun je er maar beter een goede afspraak over maken.
Bij opzegging moet rekening worden gehouden met de opzeggingstermijn. De in de overeenkomst opgenomen opzeggingstermijn, mag wettelijk niet korter zijn dan een maand in het eerste jaar van de overeenkomst, twee maanden in het tweede jaar en drie maanden in de volgende jaren. Als geen opzeggingstermijn is opgenomen, bedraagt de termijn vier maanden, vermeerderd met een maand na drie jaren looptijd van de overeenkomst en met twee maanden na zes jaren.
Kortom, naarmate de overeenkomst langer duurt (en de afhankelijkheid groter is), moet een langere opzegtermijn in acht worden genomen. In geval van het overlijden van de handelsagent, eindigt de agentuurovereenkomst met onmiddellijke ingang. In geval van het overlijden van de principaal, kunnen zowel de erfgenamen van de principaal als de handelsagent de overeenkomst opzeggen met inachtneming van een opzeggingstermijn van vier maanden. In geval van faillissement kan de agentuurovereenkomst worden opgezegd met een termijn van zes weken.
Tip: wanneer het niet duidelijk is wanneer er kan worden opgezegd en tegen welke termijn, is het goed hier advies over in te winnen. Een niet-rechtsgeldige opzegging kan ertoe leiden dat de overeenkomst blijft bestaan en aanvullend mogelijk schadevergoeding is verschuldigd.
Het recht op een klantenvergoeding (goodwill) moet worden vastgesteld in drie fasen:
fase 1: de handelsagent moet nieuwe klanten hebben aangebracht of de overeenkomsten met de bestaande klanten aanmerkelijk hebben uitgebreid en deze overeenkomsten moeten de principaal nog aanzienlijk voordeel opleveren.
fase 2: er moet beoordeeld worden of het vastgestelde bedrag uit fase 1 moet worden aangepast met het oog op de billijkheid, gelet op alle omstandigheden van het geval, in het bijzonder de verloren provisie uit de overeenkomsten met deze klanten.
fase 3: er moet worden getoetst of het vastgestelde bedrag niet het maximumbedrag te boven gaat. De goodwill vergoeding bedraagt maximaal de provisie van één jaar en wordt berekend over de ontvangen provisie in de afgelopen vijf jaren, of, indien de overeenkomst korter heeft geduurd, naar het gemiddelde van de gehele duur ervan.
Tip: trek tijdig aan de bel wanneer u meent aanspraak te maken op goodwill. Wanneer Nederlands recht van toepassing is, verjaart een aanspraak na 1 jaar.
Na beëindiging van de agentuurovereenkomst moeten de principaal en handelsagent rekening houden met de belangen van de ander. Daarnaast bestaat er een verplichting tot afgifte van stukken die de handelsagent in het kader van zijn agentschap onder zich had. Daarnaast is het mogelijk dat er een concurrentiebeding is opgenomen.
De voorwaarden voor een geldig concurrentiebeding zijn:
schriftelijk overeengekomen;
alleen betrekking op het soort goederen of diensten waarvan de handelsagent vertegenwoordiging had, en op het gebied dat aan hem was toevertrouwd;
ten hoogste twee jaar geldig na het einde van de overeenkomst.
Agentuur advocaat gespecialiseerd in agentuurcontracten
Deze FAQ over de agentuurovereenkomst bevat een leidraad voor zowel handelsagenten als principalen, zoals leveranciers en fabrikanten. Voor vragen over het sluiten of opzeggen van een agentuurovereenkomst helpen wij u graag verder. Onze agentuur advocaat gespecialiseerd in agentuurcontracten kan u op maat adviseren. We hebben veel ervaring in het adviseren en procederen over agentuurovereenkomsten. Ook kunnen we meedenken bij het inrichten van uw contract, zodat veelvoorkomende valkuilen kunnen worden vermeden en kansen kunnen worden benut.
