Bij de opzegging van een distributieovereenkomst speelt een aantal zaken een rol. Ook of er wel kan worden opgezegd en niet bijkomend een schadevergoeding moet worden betaald, er een zwaarwegende grond moet bestaan, of dat er een lange(re) opzegtermijn in acht moet worden genomen. In dit artikel gaan we in op de partijbedoeling, doorlopen overeenkomst ná beëindiging en het recht op overleg met de eindklant, ondanks concurrentiebeding. In deze bijdrage de belangrijkste aspecten voor de maakindustrie. Heeft u een vraag? Schroom niet om contact op te nemen met onze advocaten contractenrecht.
Wat is een distributieovereenkomst?
Een distributieovereenkomst is een overeenkomst tussen een fabrikant en een distributeur. De distributeur koopt in bij de fabrikant en verkoopt de producten door binnen een keten. Hierbij treedt de distributeur zelfstandig op en verkoopt deze door voor eigen rekening en risico en in eigen naam. Dit is een kenmerkend verschil met bijvoorbeeld een agentuurovereenkomst.
OPZEGGING DISTRIBUTIEOVEREENKOMST
Een paar jaar terug (maar dat is nu ook nog relevant) is er een vonnis in kort geding gewezen door de voorzieningenrechter van de rechtbank Limburg. Deze uitspraak is relevant voor partijen binnen de maakindustrie, handelspartijen die een (distributie)overeenkomst wensen op te zeggen (producent, leverancier, distributeur in het het MKB of internationale opererende bedrijven), dan wel daarmee geconfronteerd worden in het bijzonder. In deze zaak spelen in de kern 3 belangrijke vragen die ik als advocaat contractenrecht zal bespreken:
- kan een memorandum of understanding (MoU) als volwaardige overeenkomst gelden en niet slechts als intenties van partijen worden bestempeld?;
- kan een distributieovereenkomst ondanks een formele beëindiging (opzegging distributieovereenkomst) tóch doorlopen wanneer (het gros van) de bestaande afspraken worden voortgezet?;
- mag er ondanks een concurrentiebeding tussen producent en (eind)klanten overleg worden gevoerd over een directe levering (na het wegvallen van de distributeur)?
Als distributieovereenkomst advocaat zal ik tegen de achtergrond van dit kort geding vonnis 5 tips aanreiken om op deze uitspraak te anticiperen.
INTENTIEVERKLARING EN DE DISTRIBUTIEOVEREENKOMST
In deze zaak hadden partijen een langlopende handelsrelatie. Beknopt weergegeven leverde de producent een zogenoemd technical ammoniumsulfaat (TAS), grotendeels om te worden verwerkt tot kunstmest, deels ook geschikt voor de voedings-, veevoeder en farmaceutische industrie. Partijen hebben deze samenwerking gegoten in een MoU en tijdens deze procedure is onder meer discussie ontstaan welke waarde nu aan deze specifieke MoU mocht worden ontleend. De voorzieningenrechter heeft in dit kort geding geoordeeld dat deze afspraak niet louter als een intentieverklaring kan worden gezien, vanwege het concrete karakter van de afspraken. Kortom, een volwaardige overeenkomst.
Tip: de partijbedoeling en de uitvoering van bestaande afspraken zal in overwegende mate doorslaggevend zijn hoe een partijafspraak moet worden getypeerd. Vertrouw daarom niet enkel op de benaming van de overeenkomst. De feitelijke partijverhouding zal in de regel altijd een doorslaggevende rol spelen. Laat dit tijdig toetsen door een gespecialiseerde advocaat overeenkomsten.
OPZEGTERMIJN BIJ OPZEGGING van een distributieovereenkomst
Wegens ontwikkelingen bij de producent wenste deze de MoU, c.q. de distributierelatie op te zeggen. Vanzelfsprekend is dit een mogelijkheid, al moest er op basis van de gemaakte afspraken een termijn van 18 maanden in acht worden genomen. Contractueel bezien stond de producent daarmee in zijn recht.
Tip: het opnemen van een opzegtermijn biedt beide partijen rechtszekerheid. Doet u dit niet en duurt de overeenkomst voor onbepaalde tijd, houdt u dan in de regel rekening met een oplopende opzegtermijn naarmate de overeenkomst langer duurt (een termijn van van ca. 1,2 maand per contractjaar is gebruikelijk). Specifieke omstandigheden van de zaak blijven hierbij wel altijd een rol spelen.
Distributiecontract opgezegd?
Hoewel de opzegging van de distributieovereenkomst een feit was, zijn partijen op grond van (onder meer) afspraken uit de MoU met elkaar blijven samenwerken. Door deze voortzetting is de voorzieningenrechter tot het oordeel gekomen dat (hoewel er wijzigingen en aanvullende afspraken zijn gemaakt) de originele overeenkomst toch is blijven bestaan. Met terugwerkende kracht kon er dus niet meer van de eerste opzegging worden uitgegaan.
Tip: wanneer u als handelspartij een bestaande overeenkomst wilt beëindigen, maar toch nog op andere voet een samenwerking voor ogen heeft, doet u er goed aan de afspraak op te zeggen en een volledig nieuwe overeenkomst te sluiten in samenwerking met een advocaat. Het zal nooit in uw belang zijn daarover onduidelijkheid te laten bestaan. Ook biedt het u de uitgelezen mogelijkheid om een ouder contract up-to-date te maken en speelt u bij langdurige relaties in op een mogelijk kortere opzegtermijn als u definitief afscheid van elkaar gaat nemen.
CONCURRENTIEBEDING IN DE DISTRIBUTIEOVEREENKOMST
Uiteindelijk houdt de producent voet bij stuk en zegt nogmaals de bestaande MoU (distributieovereenkomst) op. Op een zeker moment hebben partijen wederzijdse exclusiviteit bedongen en ontstaat er discussie op welk moment de producent de (eind)klant zelf direct mag gaan benaderen. Deze klanten waren afhankelijk van dit type sulfaat.
Tussen partijen bestond geen discussie over het gegeven dat er gedurende de overeenkomst niet rechtstreeks door de producent aan de (eind)klant mocht worden geleverd. De voorzieningenrechter geeft echter onmiskenbaar aan dat dit niet betekent dat de producent geen afspraken met klanten mag maken over verkoop en levering in de periode daarna.
‘Integendeel, de vrijheid van de [producent] om na het einde van de overeenkomst rechtstreeks aan andere partijen dan de [distributeur] te verkopen en te leveren, brengt mee dat zij en potentiële klanten zich daarop moeten kunnen voorbereiden en vóór het einde van de overeenkomst met elkaar daarover moeten kunnen spreken en afspraken moeten kunnen maken die betrekking hebben op de periode vanaf het einde van de overeenkomst.’
De voorzieningenrechter laat dan nog in het midden dat een onderscheid naar de aard van de contacten in de praktijk ook nauwelijks werkbaar lijkt en naar verwachting een bron van conflicten zal opleveren.
Tip: weeg als distributeur af of u bij een (vroegtijdig) einde van uw handelsrelatie gebaat bent bij een concurrentiebeding dat ook ziet op een periode na afloop van de overeenkomst. Daarmee voorkomt u als distributeur mogelijk dat de producent direct uw klanten ‘overneemt’, zonder dat u een stok achter de deur heeft. Als producent bent u erbij gediend deze afspraak niet ook na de overeenkomst te laten voortduren.
Ten slotte stelt de voorzieningenrechter dat zowel producent als distributeur zich tijdens de resterende duur van de overeenkomst ten opzichte van elkaar blijven gedragen overeenkomstig de eisen van de redelijkheid en billijkheid en daarbij rekening houden met elkaars belangen.
Tip: laat uw voornaamste contracten (jaarlijks) toetsen op basis van de laatste ontwikkelingen in de rechtspraak en de industrie (maakindustrie). De ervaring leert dat bij veel producenten, leveranciers en distributeurs contracten gedateerd zijn, of risico’s niet voldoende duidelijk (meer) zijn. Een procedure als deze had met heldere afspraken vermeden kunnen worden, of u daarbij een MKB-bedrijf bent, dan wel een grote internationale onderneming (zoals in de onderhavige zaak), maakt in dat verband geen verschil.
ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN DISTRIBUTIEOVEREENKOMSTEN
Bent u in onderhandeling over een distributieovereenkomst, of wilt u weten hoe u een zachte landing maakt bij het opzeggen ervan? De advocaten van MAAK helpen u daar graag in verder. Opzegging distributieovereenkomst is overigens niet hetzelfde als ‘ontbinding van een distributieovereenkomst’. Wanneer we spreken over ‘opzegging distributieovereenkomst’ dan gaat het over een wijze waarop in de overeenkomst is voorzien, dan wel wanneer dit in de rechtspraak is uitgemaakt. Bij de ontbinding van een overeenkomst gaat het over een tekortkoming van een contractspartij. Die tekortkoming rechtvaardigt dan een ontbinding.
Is uw handelsrelatie onlangs beëindigd, wenst u een samenwerking niet langer voort te zetten of wenst u uw bestaande contracten te laten beoordelen door een maakindustrie advocaat, neem dan contact met ons op onder: 020 – 210 31 38 of onder remko.roosjen@maakadvocaten.nl
MAAK Advocaten schrijft, presenteert en doceert regelmatig over actuele juridische vragen bij spelers uit de maakindustrie, zoals de leverancier, handelsagent, producent en distributeur. Lees meer over ons in het interview met Legal Business World.
