Werkgeversauteursrecht betekent dat auteursrechten op werken die werknemers tijdens hun dienstverband maken, automatisch toekomen aan de werkgever volgens artikel 7 Auteurswet. Deze overdracht vergt geen expliciete toestemming, mits het werk binnen de taakomschrijving ontstaat of op uitdrukkelijke opdracht van de werkgever.
Het Nederlandse auteursrecht kent een bijzondere regeling voor creatieve prestaties van werknemers. Zodra u als werknemer een auteursrechtelijk beschermd werk maakt tijdens uw dienstverband, verkrijgt uw werkgever automatisch de rechten daarop. Dit principe staat bekend als fictief makerschap: hoewel u het werk daadwerkelijk creëert, wordt uw werkgever juridisch gezien als maker beschouwd.
Deze automatische rechtenovergang geldt voor diverse creatieve werken, variërend van softwarecode en marketingteksten tot ontwerpen en video’s. Ruim 85% van de intellectuele eigendommen die binnen ondernemingen ontstaan, valt onder deze regeling. De werkgever hoeft hiervoor geen separate overdrachtakte op te stellen – de wet regelt dit automatisme.
Wat betekent het werkgeversauteursrecht juridisch?
Artikel 7 van de Nederlandse Auteurswet bepaalt dat de werkgever als maker geldt wanneer een werknemer auteursrechtelijk beschermde werken maakt. Deze wettelijke fictie verschilt fundamenteel van contractuele overdracht van rechten. Bij normale overdracht geeft een auteur bestaande rechten door aan een andere partij. Bij werkgeversauteursrecht ontstaan de rechten echter direct bij de werkgever, zonder dat er sprake is van eigendomsovergang.
Het Burgerlijk Wetboek vult deze regeling aan door de arbeidsrechtelijke context te bepalen. Werkzaamheden die u zorgvuldig uitvoert volgens uw arbeidsovereenkomst, vallen doorgaans onder artikel 7 Auteurswet. Daarom verkrijgt uw werkgever automatisch controle over teksten, presentaties, software en andere creatieve producten die binnen uw functie ontstaan.
Deze regeling geldt uitsluitend bij echte arbeidsovereenkomsten. Zelfstandigen en freelancers vallen buiten het werkgeversauteursrecht – zij behouden hun rechten tenzij contractueel anders overeengekomen. Ongeveer 75% van de geschillen over intellectueel eigendom in arbeidsrelaties betreft onduidelijkheid over de vraag of iemand als werknemer of zelfstandige kwalificeert.
Welke voorwaarden bepalen of auteursrechten bij de werkgever komen?
Het werkgeversauteursrecht geldt niet automatisch in elke situatie. De Nederlandse rechtspraak hanteert drie strikte voorwaarden die gezamenlijk vervuld moeten zijn voordat rechten bij de werkgever terechtkomen.
Geldige arbeidsovereenkomst
U moet een arbeidsovereenkomst hebben volgens artikel 610 e.v. BW. Zonder deze arbeidsrechtelijke relatie bestaat er geen grondslag voor fictief makerschap. Uitzendkrachten bevinden zich in een bijzondere positie: hoewel zij technisch in dienst zijn bij het uitzendbureau, behoudt de werknemer vaak auteursrechten terwijl de inlener gebruiksrechten verkrijgt voor het afgesproken doel.
Werkzaamheden binnen de functieomschrijving
Het gemaakte werk moet rechtstreeks voortkomen uit uw normale taken. Een grafisch ontwerper die logo’s ontwikkelt, valt duidelijk onder deze voorwaarde. Echter, dezelfde ontwerper die privé een roman schrijft, behoudt daarop zijn rechten – ook als hij deze tijdens werktijd zou schrijven met bedrijfsmiddelen.
Auteursrechtelijke bescherming
Het werk moet voldoen aan de originaliteitsvereiste uit de Auteurswet. Puur administratieve documenten of technische specificaties zonder creatieve vormgeving vallen buiten auteursrechtelijke bescherming en dus ook buiten artikel 7.
Hoe beïnvloeden contractuele afspraken het werkgeversauteursrecht?
Artikel 7 Auteurswet is regelend recht, wat betekent dat partijen ervan kunnen afwijken via expliciete contractuele bepalingen. Ongeveer 40% van de Nederlandse arbeidsovereenkomsten bevat specifieke clausules over intellectuele eigendomsrechten.
Werkgevers kunnen de reikwijdte uitbreiden door af te spreken dat ook werken buiten de normale taakomschrijving automatisch aan hen toekomen. Omgekeerd kunnen werknemers bedingen dat bepaalde rechten bij hen blijven, bijvoorbeeld het recht om portfoliowerk te tonen of creatieve producten elders te hergebruiken.
Dergelijke afspraken moeten schriftelijk worden vastgelegd in het arbeidscontract. Mondelinge afspraken over auteursrechten bieden juridisch geen enkele zekerheid. Daarom adviseren gespecialiseerde IE-advocaten altijd expliciete intellectuele eigendomsclausules op te nemen die onderscheid maken tussen auteursrechten, merkrechten en octrooirechten.
Wanneer blijven auteursrechten bij de werknemer?
Niet elk werk dat tijdens het dienstverband ontstaat, valt automatisch aan de werkgever toe. De rechtspraak heeft duidelijke grenzen gesteld aan de reikwijdte van artikel 7 Auteurswet.
Werk buiten de taakomschrijving
Als u thuis een app ontwikkelt die geen relatie heeft met uw functie, behoudt u doorgaans de auteursrechten. Het Gerechtshof Den Bosch bevestigde recent dat een senior productmanager die tijdens haar dienstverband het logo voor haar toekomstige eigen onderneming ontwierp, rechthebbende bleef. Het ontwerpen van logo’s viel namelijk buiten haar taakomschrijving als hoofdinkoopster.
Cruciale factoren bij deze beoordeling zijn of het werk verband houdt met uw reguliere werkzaamheden, of u bedrijfsmiddelen gebruikt en of bedrijfsconfidentiële informatie een rol speelt. Een accountant die marketingteksten schrijft, heeft sterkere rechten op die teksten dan wanneer tekstcreatie tot zijn takenpakket behoort.
Incidentele opdrachten
Eenmalige verzoeken van uw werkgever voor creatieve prestaties buiten uw functie leiden niet automatisch tot rechtenoverdracht. Als uw werkgever u echter een uitdrukkelijke, schriftelijk gedocumenteerde opdracht geeft voor een specifiek werk, ontstaan de rechten wel bij de werkgever – zelfs als het buiten uw normale taken valt.
Persoonlijkheidsrechten
Uw morele rechten als maker kunnen niet overgaan op de werkgever. Deze persoonlijkheidsrechten omvatten het recht op naamsvermelding en het recht op integriteit van het werk. U kunt wel contractueel afspreken bepaalde persoonlijkheidsrechten niet uit te oefenen, bijvoorbeeld door in te stemmen met anonieme publicatie of wijziging van uw werk zonder toestemming.
Hoe werkt auteursrecht bij zzp’ers en freelancers?
Zelfstandigen zonder personeel en freelancers opereren onder fundamenteel andere auteursrechtelijke voorwaarden dan werknemers. Bij hen geldt de hoofdregel: de maker behoudt het auteursrecht op zijn creaties.
Een zzp’er werkt op basis van een overeenkomst van opdracht volgens artikel 400 e.v. BW, niet via een arbeidsovereenkomst. Daarom is artikel 7 Auteurswet niet van toepassing. De opdrachtgever verkrijgt uitsluitend gebruiksrechten voor het specifieke, afgesproken doel. De freelancer blijft eigenaar van het auteursrecht zelf en mag het werk meestal ook elders inzetten, tenzij het contract dit expliciet verbiedt.
Opdrachtgevers proberen regelmatig via algemene voorwaarden alle auteursrechten over te nemen. In de reclamesector claimt 90% van de opdrachtgevers standaard alle rechten op creatief werk. Freelancers doen er daarom verstandig aan contractbepalingen over intellectuele eigendom kritisch te beoordelen voordat zij tekenen.
Welke rechten heeft een freelancer op zijn creaties?
Zelfstandigen behouden standaard volledige auteursrechten op hun werk, waaronder:
- Reproductierechten voor vermenigvuldiging
- Distributierechten voor verspreiding
- Openbaarmaking en publicatierechten
- Bewerkingsrechten voor aanpassingen
- Persoonlijkheidsrechten als maker
De opdrachtgever mag het werk gebruiken binnen de contractueel afgesproken grenzen. Ontwikkelt een freelance webdesigner bijvoorbeeld een website voor € 5.000, dan mag de opdrachtgever die site gebruiken voor zijn onderneming. De designer behoudt echter het recht om dezelfde technische oplossingen of designelementen voor andere klanten in te zetten.
Freelancers kunnen hun tarief verhogen wanneer opdrachtgevers volledige rechtenovergang eisen. Het verlies van auteursrechten betekent immers dat de zelfstandige zijn werk niet elders kan hergebruiken of doorverkopen. In de praktijk hanteren freelancers hiervoor vaak een opslag van 30% tot 50% op hun standaardtarief.
Wat betekent de Europese rechtspraak voor werkgeversauteursrecht?
Een uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie uit maart 2025 (zaak C-575/23) heeft vragen opgeroepen over de toekomst van automatisch werkgeversauteursrecht. Het Hof oordeelde dat een Belgische wet die naburige rechten van musici automatisch aan hun werkgever toekende, in strijd is met Europees auteursrecht. Creatieve rechten mogen volgens het Hof niet automatisch overgaan zonder expliciete toestemming van de maker.
Deze uitspraak ging specifiek over naburige rechten – rechten van uitvoerende kunstenaars – en niet direct over auteursrechten. Toch roept het arrest fundamentele vragen op over de verenigbaarheid van artikel 7 Auteurswet met Europese regelgeving.
Het Nederlandse werkgeversauteursrecht verschilt in technische zin van de Belgische regeling: Nederland hanteert fictief makerschap in plaats van rechtenoverdracht. Praktisch gezien komt het echter op hetzelfde neer – de werknemer verliest zijn rechten zonder uitdrukkelijke instemming.
Blijft artikel 7 Auteurswet in de toekomst van kracht?
Juridische experts verwachten dat de Nederlandse wetgever op korte termijn niet overgaat tot aanpassing van artikel 7 Auteurswet. Het HvJEU-arrest biedt argumenten dat de Nederlandse regeling verenigbaar blijft met Europees recht, omdat partijen contractueel kunnen afwijken van de wettelijke hoofdregel.
Desondanks bestaat juridische onzekerheid. Als Europa streeft naar verdere harmonisatie van auteursrechtelijke regels, zou Nederland mogelijk strengere voorwaarden moeten invoeren. Dit kan betekenen dat werkgevers in de toekomst expliciete toestemming van werknemers nodig hebben voordat rechten automatisch overgaan.
Werkgevers die zekerheid willen over hun auteursrechten, doen er verstandig aan hun arbeidsovereenkomsten aan te passen. Door expliciete overdrachtsbepalingen op te nemen waarin werknemers uitdrukkelijk instemmen met rechtenoverdracht, voorkomt u juridische discussies wanneer de wet verandert.
Hoe regelt u auteursrechten optimaal in arbeidsovereenkomsten?
Slimme werkgevers anticiperen op juridische ontwikkelingen door hun contracten te moderniseren. Schriftelijke overdrachtsbepalingen bieden bescherming tegen toekomstige wetgeving én voorkomen geschillen over wie rechthebbende is van waardevolle intellectuele eigendommen.
Essentiële elementen van een auteursrechtclausule:
- Expliciete instemming met rechtenoverdracht
- Precieze omschrijving van overgedragen rechten
- Onderscheid tussen werk binnen en buiten taakomschrijving
- Regeling voor toekomstige werken
- Afspraken over persoonlijkheidsrechten
- Vergoedingsregelingen bij commercieel succes
Een algemene clausule over “intellectuele eigendom gaat naar de werkgever” biedt juridisch onvoldoende bescherming. Advocaten specialisten in intellectueel eigendomsrecht adviseren concrete formuleringen die onderscheid maken tussen auteursrechten, merkrechten, octrooirechten en knowhow.
Neem ook op wat gebeurt met werk dat deels in eigen tijd ontstaat. Een softwareontwikkelaar die ’s avonds thuis een module schrijft voor zijn werkproject, bevindt zich in een grijs gebied. Expliciete contractbepalingen voorkomen latere discussies over eigendomsverhoudingen.
Wilt u zekerheid over uw juridische positie als werkgever? Onze gespecialiseerde advocaten in Amsterdam analyseren uw arbeidsovereenkomsten en adviseren over optimale bescherming van uw intellectuele eigendommen binnen het Nederlandse auteursrecht.
Welke positie hebben stagiairs ten aanzien van auteursrechten?
Stagiairs opereren in een bijzondere juridische positie. Hoewel zij geen arbeidsovereenkomst hebben, valt hun werk vaak toch onder het auteursrecht van de organisatie waar zij stage lopen.
De reden hiervoor ligt in de aard van de stagerelatie. Stagiairs werken onder begeleiding van ervaren medewerkers, gebruiken bedrijfsmiddelen en hun werk dient directe bedrijfsdoeleinden. Ongeveer 70% van de Nederlandse bedrijven claimt auteursrechten op stageproducten via de stageovereenkomst.
Specifieke overwegingen bij stages:
- Stagescripties en onderzoeksrapporten worden doorgaans eigendom van het stagebedrijf
- De stagiair behoudt zijn persoonlijkheidsrechten als maker
- Hogescholen en universiteiten maken vaak aanvullende afspraken
- Bij wetenschappelijke stages gelden soms andere regels
- Onderzoeksresultaten kunnen onder universitaire rechten vallen
Scholen en bedrijven leggen deze verhoudingen vast in stageovereenkomsten of onderwijsreglementen. Stagiairs doen er verstandig aan deze documenten kritisch te lezen voordat zij tekenen. Vooral bij innovatieve afstudeerprojecten kunnen auteursrechten aanzienlijke commerciële waarde vertegenwoordigen.
Praktijkvoorbeeld: auteursrechtgeschil over logo-ontwerp
Een concrete zaak illustreert hoe werkgeversauteursrecht werkt. Een onderneming in kinderkleding had twee werknemers in dienst: een senior productmanager die tevens hoofdinkoopster was, en een ontwerper voor de meisjescollectie. Beide werknemers verlieten het bedrijf binnen korte tijd en startten gezamenlijk een concurrent.
De partner van de voormalige productmanager registreerde het logo van de nieuwe onderneming als merk. De oorspronkelijke werkgever startte een procedure en eiste dat de voormalige werknemers zouden stoppen met inbreuk op zijn auteursrechten. Hij stelde dat het logo mogelijk tijdens werktijd was ontworpen en daarom zijn eigendom was.
Het Gerechtshof Den Bosch oordeelde echter anders. Uit het onderzoek bleek niet dat het ontwerpen van een logo voor een eigen toekomstige onderneming binnen de taakomschrijving van een senior productmanager viel. De werkgever kon de registratie en het gebruik van het logo daarom niet verbieden.
Deze uitspraak bevestigt het belang van duidelijke functieomschrijvingen. Had de arbeidsovereenkomst bepaald dat alle creatieve prestaties – ook buiten directe werkzaamheden – aan de werkgever toekwamen, dan was de uitkomst mogelijk anders geweest.
Hoe documenteert u opdrachten voor auteursrechtelijke zekerheid?
Werkgevers kunnen rechtszekerheid creëren door specifieke opdrachten zorgvuldig te documenteren. Wanneer u een werknemer vraagt werk te verrichten dat buiten zijn normale taakomschrijving valt, leg dit dan schriftelijk vast.
Effectieve documentatie bevat minimaal:
- Concrete omschrijving van de opdracht
- Tijdstip waarop de opdracht werd gegeven
- Bevestiging dat het werk binnen diensttijd plaatsvindt
- Vermelding dat auteursrechten aan werkgever toekomen
- Handtekening van beide partijen
E-mail volstaat vaak als bewijs, mits de opdracht expliciet en ondubbelzinnig is geformuleerd. Bij waardevolle intellectuele eigendommen zoals softwaremodules of innovatieve ontwerpen verdient een formeel opdrachtdocument de voorkeur.
Deze documentatie voorkomt discussies achteraf. Als een werknemer later beweert dat hij het werk privé heeft gemaakt, beschikt u over bewijs dat de werkgever een concrete opdracht heeft verstrekt.
Neem contact op met ons advocatenkantoor in Amsterdam voor persoonlijk juridisch advies over auteursrechtbescherming binnen uw organisatie. Onze specialisten helpen u arbeidsovereenkomsten optimaliseren en intellectuele eigendomsstrategieën ontwikkelen die aansluiten bij uw bedrijfsvoering.
Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten voor werkgevers?
Nederlands werkgeversauteursrecht biedt werkgevers aanzienlijke bescherming, maar vereist zorgvuldige implementatie. Recente Europese rechtspraak en toenemende nadruk op individuele rechten van makers maken het essentieel dat ondernemingen hun contracten actualiseren.
Concrete actiepunten voor werkgevers:
- Controleer of arbeidsovereenkomsten expliciete auteursrechtclausules bevatten
- Maak onderscheid tussen werknemers, zzp’ers en stagiairs
- Documenteer specifieke opdrachten buiten normale taakomschrijving
- Neem bepalingen op over werk deels in eigen tijd
- Regeleer persoonlijkheidsrechten expliciet
- Herzien contracten minimaal eens per drie jaar
Nederlandse wetgeving biedt momenteel nog automatisch werkgeversauteursrecht, maar juridische ontwikkelingen wijzen op toenemende formalisering. Werkgevers die nu investeren in waterdichte contracten, voorkomen kostbare geschillen en rechtspositionele onzekerheid.
Het Nederlandse auteursrecht combineert praktische werkbaarheid voor bedrijven met bescherming van creatieve makers. Door helder te communiceren over verwachtingen en rechten, creëert u een juridisch fundament waarin zowel werkgever als werknemer weet waar hij aan toe is.
