Onze advocaten gespecialiseerd in auteursrecht beschermen u bij intellectuele scheppingen zoals muziek, fotografie, software en vormgeving tegen onrechtmatig gebruik. Wij adviseren makers, rechthebbenden en gebruikers over exploitatierechten, licenties en inbreukprocedures op een auteursrecht volgens de Auteurswet en Europese richtlijnen.
Auteursrechtelijke bescherming ontstaat automatisch vanaf het moment dat u een werk maakt. Deze bescherming geldt voor werken van letterkunde, wetenschap of kunst zoals boeken, muzikale composities, films, schilderijen, architectonische werken en software. Volgens artikel 1 Auteurswet heeft u als maker exclusieve rechten op uw schepping, zonder dat registratie noodzakelijk is. Deze bescherming vervalt pas 70 jaar na uw overlijden. Echter, niet elke creatie valt onder het auteursrecht. Uw werk moet een origineel karakter hebben en uw persoonlijke stempel dragen. Daarnaast moet het zintuiglijk waarneembaar zijn: een idee in uw hoofd geniet geen bescherming. In praktijk betekent dit dat bijvoorbeeld een unieke choreografie, een innovatief softwareprogramma of een creatief tekstadvertentie beschermd is, terwijl algemene concepten dat niet zijn.
Welke exclusieve rechten heeft u als auteursrechthebbende?
Als auteursrechthebbende beschikt u over twee exclusieve exploitatierechten: het alleenrecht om uw werk openbaar te maken en het alleenrecht om het werk te verveelvoudigen. Deze rechten bieden bescherming tegen exacte kopieën én tegen gedeeltelijke of gewijzigde vormen van verveelvoudiging.
Onder openbaar maken valt het uitzenden van programma’s, het uploaden van content op internet, het opvoeren van toneelstukken of het in druk laten verschijnen van boeken. Verveelvoudigen omvat het kopiëren, namaken, afdrukken of downloaden van werken. Met name downloaden van internet en het delen via online platforms leidt regelmatig tot juridische geschillen. Daarnaast komen u als maker ook persoonlijkheidsrechten toe die de ideële waarde van uw werk beschermen. Deze ‘morele’ rechten omvatten het recht op naamsvermelding, het recht om wijzigingen in uw werk te weigeren en het recht om aantasting te voorkomen. Deze rechten kunt u niet overdragen en blijven dus bestaan, zelfs wanneer u uw exploitatierechten heeft verkocht.
Bovendien krijgen rechthebbenden in circa 85% van de inbreukzaken een schadevergoeding of winstafdracht toegewezen. Echter, bewijslast vormt een uitdaging: bewaar daarom concepten, schetsen en ontwerptekeningen en laat deze door een onafhankelijke partij dateren.
Hoe draagt u auteursrecht over aan derden?
Overdracht van auteursrecht vereist een daartoe bestemde akte volgens artikel 2 lid 2 Auteurswet. Met zo’n akte draagt u als maker de zeggenschap over het verdere gebruik van uw werk over aan een derde partij, meestal tegen een financiële vergoeding.
Sinds 1 juli 2010 kunnen akten ook digitaal worden opgemaakt in een PDF-document, mits die vastlegging aan strikte voorwaarden voldoet volgens artikel 156a Rv. Een akte is in principe een ondertekend geschrift dat als bewijs dient. Denk aan situaties waarbij een artiest auteursrechten overdraagt aan een platenmaatschappij of waarbij een schrijver toestemming geeft aan een toneelgezelschap om zijn werk uit te voeren.
Overdracht van auteursrecht in algemene voorwaarden is in principe geldig. Echter, als die voorwaarden ondertekend zijn, moet wel duidelijk blijken dat de ondertekening dient als bewijs van de overdracht. Dat is meestal niet het geval. Naast complete overdracht bestaat ook de mogelijkheid om licenties te verstrekken. Daarmee geeft u als maker toestemming aan een derde om uw werk voor een bepaalde periode in een specifieke regio te exploiteren, terwijl u eigenaar blijft. U ontvangt vervolgens een licentievergoeding.
Een concreet voorbeeld: een Amsterdamse fotograaf sloot een overeenkomst met een uitgeverij voor gebruik van zijn foto’s in een magazine. De overeenkomst specificeerde echter niet welke rechten werden overgedragen. Later bleek dat de uitgeverij de foto’s ook online gebruikte, wat leidde tot een juridisch geschil over de reikwijdte van de overdracht. De rechter oordeelde dat overdracht beperkt bleef tot het gedrukte magazine, omdat geen volledige akte was opgesteld.
Wat is het verschil tussen exclusieve en niet-exclusieve licenties?
Een licentie geeft gebruiksrechten op uw werk zonder dat u de eigendom overdraagt, waarbij een exclusieve licentie betekent dat u dezelfde rechten niet meer aan anderen kunt verlenen. Bij een exclusieve licentie verkrijgt de licentiehouder het exclusieve recht om het werk te exploiteren binnen de overeengekomen voorwaarden.
Met een niet-exclusieve licentie blijft het u daarentegen vrij staan om dezelfde rechten ook aan andere partijen te verlenen. Vervolgens bepaalt de licentieovereenkomst vaak of de licentiehouder sublicenties mag verlenen aan derden. Daarnaast specificeert de overeenkomst meestal het territorium, de duur en de wijze waarop het werk geëxploiteerd mag worden. Licenties bieden flexibiliteit: u behoudt het eigendom en controleert hoe uw werk gebruikt wordt, terwijl u inkomsten genereert uit licentievergoedingen.
Voor platforms, streamingdiensten en online omroepen zijn licenties essentieel. Deze partijen hebben namelijk toestemming nodig voor het delen van beschermde content, vooral sinds de DSM-Auteursrechtrichtlijn strengere regels oplegt. Bovendien kunnen techbedrijven en AI-ondernemingen licenties nodig hebben om data te gebruiken voor trainingsdoeleinden. De juridische complexiteit van internationale licentieovereenkomsten vereist specialistische juridische kennis, zeker bij grensoverschrijdende exploitatie.
Welke beperkingen gelden er op auteursrechtelijke bescherming?
De Auteurswet kent belangrijke uitzonderingen op het auteursrecht om andere maatschappelijke belangen te waarborgen. Deze beperkingen stellen grenzen aan uw exclusieve rechten als rechthebbende.
In het kader van de persvrijheid mag de pers zonder toestemming werken aanhalen of overnemen, mits de bron wordt genoemd. Deze uitzondering waarborgt dat journalisten nieuws en informatie kunnen verspreiden. Daarnaast mogen consumenten voor eigen gebruik een kopie maken van beschermde werken, de zogenoemde thuiskopie. Deze bepaling legaliseert privékopiëren, hoewel commercieel gebruik verboden blijft.
Tevens geldt voor het onderwijs een uitzondering die docenten toestaat beschermde materialen te gebruiken voor educatieve doeleinden. Bovendien kunnen muziekwerken in sommige gevallen afgespeeld worden in publieke ruimtes zonder expliciete toestemming. Verder bestaat er voor citaatrecht een beperking die toestaat dat korte fragmenten worden overgenomen voor recensies, kritiek of wetenschappelijk onderzoek.
Deze uitzonderingen balanceren de belangen van makers met maatschappelijke behoeften zoals persvrijheid, onderwijs en toegang tot cultuur. Echter, deze beperkingen zijn limitatief: enkel de in de wet genoemde uitzonderingen zijn toegestaan.
Hoe treedt u op tegen auteursrechtinbreuken?
Wanneer een derde zonder uw toestemming uw werk gebruikt, maakt of dreigt te maken, spreekt men van auteursrechtinbreuk. Tegen dergelijke inbreuken kunt u juridische stappen ondernemen om uw rechten te handhaven.
Advocaten gespecialiseerd in auteursrecht kunnen namens u optreden door eerst een schriftelijke sommatie te sturen waarin de inbreukmakende partij wordt gesommeerd het gebruik te staken. Deze aanpak lost in veel gevallen het geschil buitengerechtelijk op. Als overleg niet tot resultaten leidt, kunnen advocaten een kortgedingprocedure starten om snel een voorlopig verbod te verkrijgen. In een bodemprocedure vordert u vervolgens een definitief verbod, schadevergoeding of winstafdracht.
Daarnaast kunnen beslagprocedures inbreukmaakende producten preventief uit de markt halen. Tevens zijn ex parte procedures mogelijk waarbij u zonder aanwezigheid van de gedaagde bewijsmateriaal veiligstelt. Bovendien speelt internationale expertise een cruciale rol bij grensoverschrijdende inbreuken, vooral wanneer inbreuk plaatsvindt via online platforms die wereldwijd opereren.
In praktijk kan een geschil ontstaan wanneer een webdesigner ontdekt dat zijn unieke interface-ontwerp zonder toestemming wordt gebruikt door een concurrent. Door snel juridisch op te treden, kan hij een verbod verkrijgen en schadevergoeding eisen voor geleden inkomstenverlies. Gespecialiseerde advocaten begeleiden u door deze complexe processen en zorgen dat uw creatieve werk juridisch sterk staat.
Wilt u zekerheid over uw auteursrechtelijke positie? Advocaten gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht analyseren uw situatie en adviseren over de beste strategie om uw creatieve werk te beschermen tegen onrechtmatig gebruik.
Waarom speelt digitaal auteursrecht een steeds belangrijkere rol?
Digitale technologieën en internationalisering maken het auteursrecht complexer en dynamischer. Online platforms, streaming, social media en cloudopslag creëren nieuwe juridische vraagstukken over openbaarmaking, verveelvoudiging en aansprakelijkheid.
De DSM-Auteursrechtrichtlijn en de Online Omroeprichtlijn harmoniseren het Europese auteursrecht, maar brengen ook nieuwe verplichtingen met zich mee voor platforms en contentgebruikers. Platforms moeten nu verantwoordelijkheid nemen voor wat gebruikers uploaden en delen. Bovendien zijn streamingdiensten verplicht om licenties af te sluiten voor het distribueren van beschermde content. Tevens vereist de richtlijn dat online platforms preventieve maatregelen nemen tegen auteursrechtinbreuken.
Voorts stellen deze ontwikkelingen nieuwe vragen over hyperlinken, framing, embeddingen en het recht op gegevensbescherming. Verder creëren AI-toepassingen juridische dilemma’s over welke data gebruikt mag worden voor machine learning en of AI-gegenereerde werken auteursrechtelijk beschermd zijn.
Daarnaast maken internationale aspecten het auteursrecht extra complex: welk nationaal recht is van toepassing bij grensoverschrijdende inbreuk? Gespecialiseerde advocaten in Amsterdam bezitten kennis van zowel Nederlandse als Europese regelgeving en treden op in nationale en internationale procedures. Deze expertise stelt hen in staat om voorop te lopen in baanbrekende zaken bij de Hoge Raad en het Europees Hof van Justitie.
Welke rol spelen vormgeving en industrieel design in auteursrecht?
Auteursrechtelijke bescherming is niet beperkt tot traditionele kunstwerken maar omvat ook producten van industriële of ambachtelijke vormgeving. Unieke modeontwerpen, meubels, architectuur en productdesigns kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn als zij een origineel karakter hebben.
Vormgeving geniet auteursrechtelijke bescherming wanneer het ontwerp creatieve keuzes weerspiegelt en het persoonlijke stempel van de maker draagt. Hierbij gaat het om meer dan louter functionele of technische aspecten: het esthetische en creatieve element moet dominant zijn. In praktijk betekent dit dat een innovatief meubeldesign auteursrechtelijk beschermd kan zijn, terwijl een standaard functioneel product dat niet is.
Naast auteursrechtelijke bescherming bestaat ook de mogelijkheid om vormgeving te registreren als modelrecht. Deze dubbele bescherming versterkt de rechtspositie van ontwerpers. Echter, de grens tussen auteursrecht en modelrecht is niet altijd duidelijk. Gespecialiseerde advocaten helpen u bij het bepalen welke beschermingsvorm het beste bij uw situatie past. Bovendien adviseren zij over internationale aspecten wanneer uw ontwerpen wereldwijd geëxploiteerd worden.
Tevens treden advocaten gespecialiseerd in vormgevingsrecht aanvallend op bij inbreuken, waarbij kopieën of nabootsingen van uw unieke ontwerp door derden op de markt worden gebracht. In Amsterdam opereren meerdere advocatenkantoren met bewezen expertise in het beschermen van productvormgeving en het voeren van succesvolle inbreukprocedures.
Hoe beoordeelt u of een werk auteursrechtelijk beschermd is?
Het bepalen of een werk auteursrechtelijke bescherming geniet, vereist juridische analyse van het originele karakter en de creatieve keuzes die de maker heeft gemaakt. Deze beoordeling is niet altijd eenvoudig en vraagt om specialistische kennis.
Een werk is auteursrechtelijk beschermd wanneer het resultaat is van creatieve arbeid die het persoonlijke stempel van de maker draagt en niet ontleend is aan bestaande werken. De lat voor originaliteit ligt in Nederland relatief laag: er hoeft geen sprake te zijn van artistieke meerwaarde of uitzonderlijke creativiteit. Wel moet het werk voldoende eigen karakter hebben om zich te onderscheiden van bestaande werken.
Voorts moet het werk zintuiglijk waarneembaar zijn: louter ideeën of concepten zijn niet beschermd. Daarnaast speelt de vraag of het werk functioneel of esthetisch van aard is: puur functionele elementen vallen doorgaans buiten het auteursrecht. Echter, wanneer functionele producten een eigen esthetische vormgeving hebben die creatieve keuzes weerspiegelt, kan auteursrechtelijke bescherming alsnog ontstaan.
Juridische adviseurs beoordelen deze criteria en adviseren u of uw werk beschermd is. Tevens helpen zij bij het vastleggen van bewijs van auteurschap en bij het registreren van aanvullende rechten zoals modelrecht of merkenrecht. Deze integrale aanpak maximaliseert de bescherming van uw intellectuele eigendom.
Advocaten met een focus op het auteursrecht
Onze gespecialiseerde advocaten in intellectueel eigendomsrecht staan voor persoonlijk advies over de bescherming, exploitatie en handhaving van uw auteursrechten. Wij begeleiden u met praktische adviezen, strategisch inzicht en actuele kennis van nationale en Europese regelgeving.
