Arbitrage is een vorm van alternatieve geschilbeslechting waarbij partijen hun conflict laten beslissen door een arbiter of arbiters in plaats van de overheidsrechter. Een gespecialiseerde arbitrage advocaat speelt hierbij een cruciale rol, zowel in het voorkómen van geschillen als in de effectieve beslechting ervan. Deze specialist adviseert al in de contractfase over waterdichte arbitrageclausules, begeleidt partijen strategisch bij dreigende conflicten en vertegenwoordigt hen door het hele arbitrageproces, tot en met de tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis. MAAK heeft een sterk team van arbitrage advocaten in Amsterdam, met veel ervaring in arbitrage.
In dit artikel bespreken we uitgebreid alle werkzaamheden van de arbitrageadvocaat – van advies over arbitragebedingen tot en met vernietigingsprocedures – in zowel nationale als internationale arbitrages. Ook komen relevante Nederlandse regelgeving (zoals Boek 4 Rv, de Arbitragewet) en toonaangevende arbitrage-instituten (NAI, PCA, ICC, UNCITRAL, TAM e.a.) aan bod. Hiermee bieden we een compleet overzicht van de expertise die een arbitrage advocaat inzet om geschillen vakkundig te voorkomen of op te lossen.
Advies nodig over arbitragebedingen?
Een belangrijk deel van geschillenpreventie begint al bij het opstellen van het contract. De arbitrage advocaat adviseert over het opnemen van een arbitragebeding (arbitrageclausule) in overeenkomsten en zorgt dat dit beding helder en geldig is geformuleerd. In Nederland is een geschil alleen arbitrabel als partijen uitdrukkelijk arbitrage zijn overeengekomen – doorgaans via een contractbeding of algemene voorwaarden. De Arbitragewet (Boek 4 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering) stelt daarbij formele eisen; zo moet een arbitrageovereenkomst schriftelijk kunnen worden bewezen en mogen bepaalde onderwerpen (zoals familierecht) niet aan arbitrage worden onderworpen. Een gespecialiseerde arbitrageadvocaat zorgt ervoor dat de arbitrageclausule voldoet aan alle wettelijke eisen en “waterdicht” is geformuleerd, om kostbare discussies achteraf te voorkomen.
Belangrijke aandachtspunten bij het opstellen van arbitragebedingen zijn onder meer: de reikwijdte van het beding (welke geschillen eronder vallen), de keuze van het arbitrage-instituut of reglement (bijv. NAI-reglement, ICC Rules of UNCITRAL-arbitrageregels), het aantal arbiters, de plaats (zetel) van arbitrage en de taal van de procedure. Door hier duidelijke afspraken over te maken – idealiter met hulp van een arbitrageadvocaat – voorkomen partijen latere onzekerheid of juridische “skirmishes” over de vorm van de procedure. Een goed doordachte arbitrageclausule kan tevens voorzien in praktische zaken zoals een verplichte mediationpoging vooraf, of uitzonderingen (bijv. dat partijen voor spoedmaatregelen nog terecht kunnen bij de voorzieningenrechter tenzij een kort geding in arbitrage is afgesproken). Bij internationale contracten adviseert de arbitrageadvocaat ook om expliciet het toepasselijk recht te kiezen en bijvoorbeeld het Verdrag van New York (1958) te noemen voor grensoverschrijdende tenuitvoerlegging – zo’n beding geeft zekerheid dat eventuele vonnissen wereldwijd afdwingbaar zijn. Ten slotte houdt de advocaat rekening met eventuele consumentenbescherming: in consumentencontracten is een arbitragebeding alleen rechtsgeldig als de consument de keuze houdt voor de gewone rechter, conform artikel 6:236 BW.
Strategisch advies bij dreigende geschillen in arbitrage
Wanneer een conflict dreigt of zich aankondigt, zal een arbitrageadvocaat de partijen bijstaan met strategisch procesadvies. In deze fase denkt de gespecialiseerde advocaat actief mee over de kansen en risico’s van het geschil. Eerst wordt beoordeeld of arbitrage inderdaad de meest aangewezen route is of dat bijvoorbeeld een schikking, mediation of gewone rechtbankprocedure tactisch voordeliger zou zijn. Heeft het contract al een arbitrageclausule, dan zal de advocaat adviseren hoe dit beding in stelling te brengen of wellicht te heronderhandelen in het licht van het geschil. Ook bereidt de advocaat de zaak inhoudelijk voor: hij analyseert contracten en feiten, verzamelt bewijsmateriaal en zorgt dat cruciale stukken veilig worden gesteld.
Daarnaast omvat het strategisch advies het voorbereiden van een processtrategie op maat. De arbitragespecialist beoordeelt waar de zaak het beste kan worden uitgevochten (forumkeuze): is er al een bepaald instituut of arbitrageregeling afgesproken of moet er een keuze gemaakt worden? Indien nog geen forum vastligt, kan de advocaat samen met de wederpartij onderhandelen over een ad-hoc arbitrageovereenkomst of het inschakelen van een geschikt arbitrage-instituut. Hierbij speelt ook de bevoegdheidskwestie: de advocaat bekijkt of de arbiters exclusief bevoegd zijn of dat er toch risico is op concurrentie van nationale rechters. Zo nodig zal hij tijdig een arbitragebeding inroepen om de overheidsrechter onbevoegd te laten verklaren. Verder plant de arbitrageadvocaat eventuele voorlopige stappen: bijvoorbeeld het vragen van een conservatoir beslag via de rechter voordat arbitrage start, of het voorbereiden van een arbitraal kort geding als snelle voorziening binnen arbitrage. Kortom, in de aanloop naar een geschil geeft de arbitrage advocaat proactief advies om de positie van de cliënt te optimaliseren en procedureslagkracht op te bouwen, met oog voor zowel het juridisch inhoudelijke als het tactische speelveld.
Wat is de beste keuze voor een arbitrage-instituut en arbiters?
Als duidelijk is dat arbitrage de weg vooruit is, begeleidt de arbitrageadvocaat partijen bij het maken van cruciale keuzes, zoals welk arbitrage-instituut of welk scheidsgerecht het geschil zal behandelen, en door wie zij zich laten beoordelen (de arbiter(s)). Er bestaan uiteenlopende arbitrage-instituten en -regels, elk met eigen kenmerken. Een ervaren arbitrage advocaat kent dit landschap en kan adviseren welke optie het meest geschikt is voor het specifieke conflict. Zo kan hij bijvoorbeeld uitleggen wat de voor- en nadelen zijn van arbitrage via het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI) versus een procedure bij de ICC Court of Arbitration, of het gebruik van de ad-hoc UNCITRAL-regels. Factoren als kosten, doorlooptijd, branche-expertise, locatie en mate van administratieve ondersteuning spelen mee in deze keuze. Dankzij zijn specialistische kennis kan de arbitrageadvocaat snel de juiste koers bepalen en een arbitrageprocedure effectief inleiden bij het gekozen forum.
Minstens zo belangrijk is de keuze van de arbiter(s) die het geschil zullen beslissen. In veel gevallen mogen partijen één arbiter benoemen of een voorkeur uitspreken, terwijl een derde (bijv. het instituut) de voorzitter aanwijst. De arbitrageadvocaat assisteert de cliënt bij het selecteren van geschikte arbiters – deskundigen die bij voorkeur zowel inhoudelijke kennis van de branche hebben als onpartijdig staan tegenover alle betrokkenen. De advocaat zal kandidaat-arbiters screenen op mogelijke belangenconflicten (conform bijv. de IBA-richtlijnen) en hun reputatie en ervaring meewegen. Bij instituten als het NAI gebeurt de benoeming vaak via een zogeheten lijstprocedure: het instituut stuurt een lijst met kandidaat-arbiters en partijen mogen namen doorstrepen of rangschikken. De arbitrageadvocaat begeleidt de partij in dit proces en adviseert welke arbiters het meest geschikt lijken. Ook bij internationale arbitrages beschikt de specialist doorgaans over een netwerk of databanken om gerenommeerde arbiters in het buitenland te identificeren. Door kundige begeleiding in de keuze van forum en arbiter(s) legt de arbitrageadvocaat een fundament voor een eerlijke en efficiënte procedure.
Vertegenwoordiging tijdens de arbitrageprocedure
Tijdens de feitelijke arbitrageprocedure vervult de arbitrageadvocaat de rol van procesvertegenwoordiger en juridisch adviseur, vergelijkbaar met een advocaat bij de rechtbank. Hoewel in arbitrage geen verplichte procesvertegenwoordiging geldt, kiezen partijen met grote belangen vrijwel altijd voor bijstand van een ervaren jurist. De advocaat stelt allereerst het formele arbitrageverzoek op (ook wel “eenmemorie van eis” of Statement of Claim genoemd) waarmee de procedure wordt aangevangen. Hierin wordt het geschil aan het arbitrage-instituut of de arbiters voorgelegd, inclusief de vordering, relevante feiten en juridische grondslagen. De wederpartij zal vervolgens een verweerschrift of memorie van antwoord indienen. De arbitrageadvocaat zorgt ervoor dat alle processtukken helder en overtuigend worden geschreven, in de juiste taal (vaak Engels bij internationale arbitrages) en binnen de termijnen en regels die van toepassing zijn.
Gedurende de schriftelijke ronde wisselt de advocaat mogelijk nog repliek en dupliek uit, afhankelijk van het reglement en de behoefte aan verdere schriftelijke toelichting. Daarnaast gaat de arbitrageprocedure vrijwel altijd gepaard met een mondelinge behandeling: een zitting waarbij partijen hun standpunten toelichten en de arbiters vragen kunnen stellen. De arbitrageadvocaat bereidt de cliënt en eventuele getuigen of deskundigen grondig voor op deze zitting. Tijdens de hoorzitting voert hij het woord namens de cliënt, houdt een pleidooi, ondervraagt (cross-examineert) getuigen of deskundigen en beantwoordt vragen van het scheidsgerecht. Hierbij komt zijn pleitervaring en kennis van zowel het materiële recht als de procesregels tot uiting.
Een belangrijk verschil met de gewone rechter is dat arbitrageprocedures vaak meer procedurele flexibiliteit kennen. De advocaat kan in overleg met de wederpartij en arbiters bijvoorbeeld afwijken van formele bewijsregels, aanvullende stukken indienen of de procedure faseren (bijv. eerst een uitspraak over bevoegdheid of aansprakelijkheid, daarna pas over schade). De arbitrageadvocaat navigeert de cliënt door deze procesafspraken en waakt ervoor dat het recht op wederhoor en een eerlijke behandeling gewaarborgd blijven. Uiteindelijk leidt de procedure tot een arbitraal vonnis – de bindende uitspraak van de arbiter(s). Ook in deze eindfase ziet de advocaat toe op naleving van de formaliteiten (bijv. dat het vonnis ondertekend en deugdelijk gemotiveerd is). Samengevat behartigt de arbitrageadvocaat tijdens de gehele arbitrageprocedure de belangen van de cliënt, zowel schriftelijk als mondeling, en zorgt hij dat de zaak krachtig en volgens de regels wordt gepresenteerd.
Bewijsvoering en processtrategie in arbitrage
Effectieve bewijsvoering is vaak doorslaggevend in arbitrages. De arbitrageadvocaat heeft de taak om samen met de cliënt alle relevante bewijzen te identificeren en in te brengen op een manier die aansluit bij de arbitrale procedure. In Nederland en veel andere jurisdicties volgen arbitrages grosso modo vergelijkbare regels voor bewijs en getuigenverhoren als de rechter, maar met meer vrijheid. Zo is het gebruikelijk in internationale arbitrages dat schriftelijke getuigenverklaringen worden uitgewisseld voorafgaand aan de zitting, waarna de getuigen tijdens de zitting mondeling kunnen worden ondervraagd (een praktijk die efficiënter kan zijn dan een volledig nieuw getuigenverhoor ter zitting). De arbitrageadvocaat bereidt dergelijke getuigenverklaringen samen met de getuigen voor, binnen ethische grenzen, om het verhaal duidelijk en compleet op papier te krijgen.
Ook het inschakelen van deskundigen is een onderdeel van de bewijsstrategie. Bij technische of complexe kwesties zal de arbitrageadvocaat adviseren om een expert opinion of rapport in te brengen. Dit kan een partij-deskundige zijn of – indien de arbiters dat wensen – een onafhankelijk door het tribunaal benoemde deskundige. De advocaat formuleert de onderzoeksvragen voor de deskundige zorgvuldig en beoordeelt diens rapport kritisch voordat het in de procedure wordt gevoegd. Daarnaast beheert de arbitrageadvocaat het proces van documentenverzameling en -uitwisseling. Anders dan bij een Nederlandse civiele procedure, kennen internationale arbitrages soms een vorm van discovery of documentproductie: partijen kunnen elkaar verzoeken om relevante stukken te overleggen. De advocaat stelt zulke verzoeken op en reageert op die van de wederpartij, vaak aan de hand van internationaal geaccepteerde richtlijnen zoals de IBA Rules on the Taking of Evidence. Hij weegt steeds het nut van extra bewijs af tegen de kosten en vertraging die dit kan opleveren, om zo een optimale processtrategie te voeren.
De arbitrageadvocaat moet bovendien vooruitdenken omdat er meestal geen hoger beroep mogelijk is tegen een arbitraal vonnis. Dat betekent dat in één instantie “raak” moet worden geschoten. De processtrategie is er dus op gericht om alle relevante argumenten en bewijzen tijdig in te brengen, zodat het scheidsgerecht een volledig beeld heeft. Tegelijk kan de advocaat strategisch besluiten om bepaalde punten juist beknopt te houden om de kern van de zaak scherp te houden voor de arbiters (die vaak experts zijn en to-the-point informatie waarderen). Ook procedurele strategieën, zoals het bifurceren van de arbitrage (splitsen in fases, bijvoorbeeld eerst uitspraak over aansprakelijkheid, dan over schade) kunnen worden voorgesteld als dat efficiency bevordert. Tot slot houdt de arbitrageadvocaat altijd de mogelijkheid van minnelijke regeling in het oog: zelfs midden in een arbitrage kan een schikking voordelig zijn. In overleg met de cliënt kan hij op geschikte momenten een schikkingsonderhandeling initieren of gebruikmaken van mediation, zonder de lopende arbitrage te veronachtzamen. Zodoende voert de arbitrageadvocaat de regie over zowel de inhoudelijke bewijsvoering als de algehele strategie, met het doel om de beste uitkomst voor de cliënt te bereiken.
Post-arbitrage werkzaamheden: vernietiging, tenuitvoerlegging en schikking
Ook nadat het arbitraal vonnis is gewezen, blijft de rol van de arbitrageadvocaat van groot belang. Allereerst zal hij het arbitraal vonnis bestuderen om de consequenties te beoordelen. In principe is een arbitraal vonnis bindend en definitief voor partijen. De verliezende partij heeft in arbitrage doorgaans geen hoger beroep (tenzij een uitzonderlijke arbitraal hoger beroep is overeengekomen), maar wel bestaat de mogelijkheid van een vernietigingsprocedure. De arbitrageadvocaat adviseert de cliënt over de haalbaarheid van zo’n vernietigingsactie bij de overheidsrechter. Vernietiging van een arbitraal vonnis is slechts mogelijk op beperkte gronden (limitatief opgesomd in art. 1065 Rv), zoals het ontbreken van een geldige arbitrageovereenkomst, onbevoegdheid van de arbiters, schending van fundamentele procesregels of strijd met de openbare orde. In Nederland is bovendien de termijn strikt: binnen drie maanden na de verzending van het arbitraal vonnis moet vernietiging worden ingesteld. De arbitrageadvocaat zal dus snel moeten optreden als hij dergelijke gebreken constateert. Sinds de modernisering van het arbitragerecht in 2015 is bij ons de gerechtshof (het hof van beroep) in één instantie bevoegd om over een vernietigingsvordering te oordelen (art. 1064a lid 1 Rv). De advocaat stelt een gedetailleerd verzoekschrift op voor vernietiging indien daartoe aanleiding is, of verweert zich juist namens de winnende partij tegen een dergelijke vordering om het arbitraal vonnis intact te houden.
Voor de winnende partij is juist de tenuitvoerlegging van het arbitraal vonnis van belang. Een arbitraal vonnis heeft niet automatisch dezelfde executiekracht als een rechterlijk vonnis; de winnende partij moet bij de bevoegde rechtbank een exequatur (verlof tot tenuitvoerlegging) vragen. De arbitrageadvocaat bereidt dit verzoek voor en dient het in bij de rechtbank. De rechter toetst bij zo’n exequaturprocedure het arbitrale vonnis slechts marginaal – er vindt geen herbeoordeling van de zaak ten gronde plaats. In de praktijk houdt dit in dat de rechtbank voornamelijk controleert of het vonnis aan de basisvereisten voldoet (o.a. een geldig arbitraal beding en geen strijd met de openbare orde). Is dat het geval, dan verleent de rechter doorgaans snel verlof, waarna de arbitrageadvocaat bijvoorbeeld een deurwaarder kan inschakelen om het vonnis te executeren.
In internationale gevallen komt hier het Verdrag van New York (1958) om de hoek kijken, dat door meer dan 160 landen is geratificeerd. Dankzij dit verdrag kan een arbitraal vonnis, eenmaal verleend in het ene land, relatief eenvoudig in een ander land worden erkend en geëxecuteerd. De arbitrageadvocaat begeleidt de cliënt bij zulke grensoverschrijdende tenuitvoerleggingsprocedures: hij verzamelt de vereiste legalisaties en documenten (zoals een beëdigde kopie van het vonnis en de arbitrageovereenkomst) en dient een verzoek in bij de buitenlandse rechtbank conform het verdrag. Zo nodig werkt de Nederlandse arbitrageadvocaat samen met lokale advocaten om zeker te stellen dat aan alle formele eisen van het uitvoeringsland is voldaan. Dezelfde expertise komt van pas wanneer een buitenlands arbitraal vonnis in Nederland ten uitvoer gelegd moet worden – ook dan zorgt de advocaat voor een soepel verloop volgens het Verdrag van New York en de Nederlandse uitvoeringsartikelen (art. 1075/1076 Rv).
Ten slotte kan een arbitrageadvocaat partijen ook na een arbitraal vonnis nog van dienst zijn bij het regelen van een schikking. Soms besluiten partijen na een (gedeeltelijk) arbitraal vonnis alsnog tot een minnelijke regeling te komen – bijvoorbeeld om verdere kosten of reputatieschade te vermijden, of hangende een vernietigingsprocedure. De arbitrageadvocaat kan dan helpen bij het uitonderhandelen van de schikkingsvoorwaarden. Indien gewenst kan zo’n schikking worden vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst of zelfs in een aanvullend arbitraal vaststellingsvonnis (consent award) zodat de afspraak dezelfde binding en uitvoerbaarheid heeft als een vonnis. Daarmee wordt het geschil definitief afgerond. Kortom, van nazorg in de vorm van schikkingsonderhandelingen tot en met procederen over vernietiging of het opstarten van executiemaatregelen: de arbitrageadvocaat blijft betrokken tot het moment dat het dossier volledig is afgerond en de cliënt zekerheid heeft over de uitkomst.
Nederlands arbitragerecht: wetgeving en ondersteuning door de rechtspraak
Nederland kent een arbitragevriendelijk juridisch klimaat. Het Nederlandse arbitragerecht is hoofdzakelijk neergelegd in Boek 4 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv), dat de Arbitragewet omvat. Deze wettelijke regeling (ingrijpend gemoderniseerd per 2015) biedt een helder kader voor arbitrageprocedures. Zo worden erin de vormvereisten voor een arbitrageovereenkomst vastgelegd, de wijze van benoeming van arbiters, de bevoegdheden van het scheidsgerecht, en het traject van arbitraal vonnis tot vernietiging en tenuitvoerlegging. De wet is mede geïnspireerd door internationale standaarden zoals de UNCITRAL Model Law, hetgeen betekent dat buitenlandse partijen weinig verrassingen zullen aantreffen als zij Nederland als scheidsplaats kiezen.
Belangrijk om te benadrukken is dat de Nederlandse rechterlijke macht arbitrage in het algemeen ondersteunt en faciliteert. De rechtspraak grijpt in de regel alleen in om arbitrages te begeleiden of te faciliteren, niet om ze te dwarsbomen. Bijvoorbeeld, als een wederpartij ondanks een geldig arbitragebeding toch naar de civiele rechter stapt, zal de Nederlandse rechter zich op tijd en met terughoudendheid onbevoegd verklaren zodra de arbitrageovereenkomst wordt ingeroepen. Daarnaast kan de voorzieningenrechter behulpzaam zijn bij bepaalde maatregelen ten behoeve van arbitrage, zoals het treffen van bewijsbeslag of het benoemen van een arbiter indien partijen zelf niet tot een benoeming komen (art. 1027 Rv). De Nederlandse wet voorziet ook in voorzieningenrechter-ingrijpen voor urgente kwesties indien arbiters (nog) niet beschikbaar zijn, zij het dat instituten tegenwoordig vaak eigen arbitraal spoedprocedures kennen.
Een speciaal punt van aandacht is consumentenbescherming: de Nederlandse wet beschouwt een arbitragebeding in algemene voorwaarden bij consumenten als een onredelijk bezwarend beding (art. 6:236 BW), tenzij de consument bij geschil alsnog de vrije keus krijgt voor de overheidsrechter. Dit waarborgt dat particulieren niet ongewild van de gewone rechter worden weggeleid.
Over het algemeen kan gesteld worden dat het Nederlandse wettelijke arbitrageregime modern, efficiënt en partij-autonoom is ingericht. Partijen hebben veel vrijheid om hun procedure naar wens vorm te geven (bijvoorbeeld digitale arbitrage is expliciet mogelijk gemaakt) en de rechter respecteert die keuzes, zolang de minimale processuele waarborgen maar in acht worden genomen. Het resultaat is dat arbitrages in Nederland doorgaans leiden tot goed uitvoerbare uitkomsten binnen een redelijke termijn. De arbitrageadvocaat opereert dus binnen een solide wettelijk kader en weet hoe hij de instrumenten van de Arbitragewet – en de ondersteuning door de rechter waar nodig – in het voordeel van zijn cliënten kan inzetten.
Arbitrage-instituten in Nederland en internationaal
Arbitrageadvocaten hebben te maken met diverse arbitrage-instituten en regelsets, zowel nationaal als internationaal. Hieronder een overzicht van enkele prominente instituten en hun rol:
Advocaat bij het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI) nodig?
Het NAI is het grootste algemene arbitrage-instituut van Nederland, opgericht in 1949. Als onafhankelijk instituut faciliteert het arbitrages over uiteenlopende (handels)geschillen. Het NAI heeft een eigen Arbitragereglement met flexibele procedures, en staat bekend om de lijstprocedure voor het benoemen van arbiters (waarbij partijen inspraak hebben). Naast arbitrage biedt het NAI ook bindend advies en mediation. Veel zakelijke contracten in Nederland bevatten een NAI-arbitragebeding. Het secretariaat van het NAI (gevestigd te Rotterdam) begeleidt de procedures administratief en benoemt arbiters indien nodig. Een arbitrage advocaat zal het NAI vaak aanbevelen voor nationale geschillen of internationale zaken met een Nederlands raakvlak, vanwege de efficiënte procedures en de kwaliteit van de arbiterspool.
Advocaat bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw nodig?
Dit is een branchespecifiek arbitrage-instituut dat zich richt op de bouwsector. De Raad van Arbitrage voor de Bouw (RvA) is een van de bekendste en grootste arbitragecolleges in Nederland. In veel bouwcontracten (zoals de UAV 2012 voorwaarden) is bedongen dat geschillen exclusief door de RvA beslecht worden. De arbiters bij de RvA zijn doorgaans juristen én bouwkundig deskundigen, wat zorgt voor deskundige beslechting van complexe bouwgeschillen. Procedures bij de RvA kennen ook eigen reglementen en procesregelingen. Een arbitrageadvocaat die gespecialiseerd is in bouwrecht zal hier goed de weg weten en bijvoorbeeld adviseren over het benoemen van arbiters uit de bouwsector.
Op zoek naar een advocaat bij het Permanent Hof van Arbitrage (Permanent Court of Arbitration, PCA)?
Het PCA, gevestigd in Den Haag, is een in 1899 bij verdrag opgerichte internationale organisatie die arbitrage faciliteert voor met name internationale geschillen. Anders dan de naam doet vermoeden, is het PCA geen permanent zittinghoudend hof, maar een instantie die op aanvraag tribunalen samenstelt en procedures administreert. Het PCA wordt vaak ingeschakeld bij arbitrages tussen staten onderling, tussen staten en private partijen (bijv. investeringsarbitrages), of andere complexe internationale kwesties. Zo biedt het PCA administratieve ondersteuning en regels voor arbitrage, vaak op basis van ad-hoc regelwerken zoals de UNCITRAL-arbitrageregels. Omdat Nederland gastheer is van het PCA, is Den Haag een populaire plaats voor arbitrage met een publiekrechtelijk karakter. Arbitrageadvocaten maken gebruik van het PCA wanneer een neutrale, gezaghebbende administrateur nodig is – bijvoorbeeld als alternatief voor commerciële instituten bij gevoelige internationale zaken. De aanwezigheid van het PCA draagt bij aan de reputatie van Nederland als arbitragecentrum.
Advocaat voor een procedure bij het ICC International Court of Arbitration spreken?
De ICC (International Chamber of Commerce) in Parijs huisvest ’s werelds meest toonaangevende arbitrage-instituut voor internationale handelsgeschillen. De ICC Court of Arbitration (opgericht in 1923) administreert arbitrages wereldwijd volgens haar eigen ICC Arbitration Rules. Kenmerkend is dat de ICC elk concept-vonnis laat screenen door de Court voordat het definitief wordt, om de kwaliteit en handhaafbaarheid te bevorderen. Veel multinationale contracten bevatten een ICC-arbitrageclausule, zeker als partijen uit verschillende landen komen. Arbitrageadvocaten in Nederland krijgen dan ook vaak te maken met ICC-zaken, bijvoorbeeld als een Nederlandse partij verwikkeld raakt in een internationaal geschil. Internationaal wordt de ICC breed gebruikt voor commerciële geschillen. Het voordeel is een ervaren en multicultural arbitragepanel, maar de kosten liggen doorgaans hoger dan bij nationale instituten. Een arbitrage advocaat adviseert over deze trade-off en begeleidt Nederlandse cliënten door de soms complexere ICC-procedures (bijvoorbeeld qua documentproductie of tweetaligheid van de processtukken).
UNCITRAL advocaat nodig?
UNCITRAL is geen arbitrage-instituut op zichzelf, maar de afkorting van de United Nations Commission on International Trade Law. Deze VN-commissie heeft twee belangrijke bijdragen geleverd aan de arbitragepraktijk: de UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration, die als voorbeeldwet dient voor nationale arbitrageregelingen, en de UNCITRAL Arbitrageregels (UNCITRAL Arbitration Rules) voor ad-hoc arbitrages. De UNCITRAL-regels (1976, herzien in 2010) worden vaak in contracten opgenomen wanneer partijen geen instituut willen benoemen maar wel een gestructureerde procedure willen volgen. Zo’n arbitrage verloopt dan bijvoorbeeld onder UNCITRAL-regels met het PCA in Den Haag als benoemende autoriteit en administrateur. Arbitrageadvocaten moeten bekend zijn met deze regels, omdat ze wezenlijk anders kunnen zijn dan bijvoorbeeld het NAI- of ICC-reglement. De UNCITRAL Model Law beïnvloedt op haar beurt de interpretatie van onze Arbitragewet, zeker in internationale context. Een ervaren arbitrageadvocaat zal bij grensoverschrijdende contracten kunnen aangeven in hoeverre Nederlandse arbitragebepalingen Model Law-conform zijn, wat de voorspelbaarheid voor buitenlandse partijen vergroot.
TAMARA / UNUM (Transport Arbitrage)
TAMARA stond voor Transport And Maritime Arbitration Rotterdam-Amsterdam, een arbitrage-instituut opgericht in 1988 specifiek voor scheepvaart-, transport- en logistieke geschillen. In 2018 is TAMARA gemoderniseerd en hernoemd tot UNUM Arbitration & Mediation. Dit instituut biedt een platform voor arbitrages in sectoren als scheepvaart, scheepsbouw, transport, opslag en internationale handel – passend bij de rol van Nederland (Rotterdam) als logistieke hub. UNUM (voorheen TAMARA) is destijds opgericht als Nederlands alternatief voor de arbitrage in Londen of Singapore, en heeft een lijst van gespecialiseerde arbiters uit de maritieme en handelssector. Het instituut onderscheidt zich onder andere door moderne voorzieningen als e-arbitration en e-mediation. Een arbitrageadvocaat inschakelen met kennis van scheepvaart- of handelsrecht is hier cruciaal; deze kent de branchegebruiken en kan de vaak technisch-inhoudelijke geschillen (bijvoorbeeld over ladingschade, charterpartijen, etc.) in goede banen leiden. Tevens weet zo’n specialist de weg in de regels van UNUM en kan hij adviseren of bijvoorbeeld FENEX-voorwaarden (expeditievoorwaarden) van toepassing zijn die arbitrage bij dit instituut voorschrijven.
Overige branche-specifieke arbitrageinstituten
Naast bovengenoemde bestaan er tal van gespecialiseerde arbitrage- en geschillencommissies in Nederland. Enkele voorbeelden: de SGOA (Stichting Geschillenoplossing Automatisering) voor IT- en automatiseringsgeschillen, arbitrage-instituten voor de grafische industrie en metaalnijverheid, de Geschillencommissie voor consumentengeschillen in diverse branches, en P.R.I.M.E. Finance in Den Haag voor geschillen over complexe financiële producten. Elke branche kent zijn eigen procedures en deskundigen. Arbitrageadvocaten zullen afhankelijk van het onderwerp van het conflict adviseren of een branche-instituut geschikt is. Zo zal bij een IT-contractdispuut de SGOA worden aanbevolen vanwege arbiters met ICT-kennis, terwijl bij een bankenkwestie P.R.I.M.E. Finance in beeld kan komen vanwege financieel-juridische expertise. Het bestaan van deze gespecialiseerde fora toont aan hoe breed arbitrage inzetbaar is. De arbitrageadvocaat fungeert als gids door dit institutionele landschap en zorgt dat partijen in de juiste arena terechtkomen voor hun specifieke probleem.
Inspelen op het internationale karakter van arbitrage?
Arbitrage wordt vaak geprezen om haar internationale inzetbaarheid – partijen uit verschillende landen kunnen hun geschil laten beslechten in een neutraal forum met eigen gekozen regels. Een arbitrageadvocaat moet daarom in staat zijn om soepel om te gaan met grensoverschrijdende aspecten van geschillenbeslechting. Een belangrijk punt is de kwestie van toepasselijk recht. Bij internationale overeenkomsten kiest men vooraf meestal welk nationaal recht op de contractuele relatie van toepassing is. De arbitrageadvocaat ziet er bij het opstellen van het arbitragebeding of contract op toe dat deze rechtskeuze duidelijk is, om latere discussies te vermijden. Mocht er geen rechtskeuze zijn gemaakt en ontstaat er een conflict, dan moet bepaald worden welk recht geldt – dit kan bijvoorbeeld via kolossale verwijzingsregels (bijvoorbeeld EVO of Rome I Verordening in de EU) of via de conflictregels van de arbiters zelf. Een ervaren arbitrageadvocaat kan in zo’n situatie beargumenteren welk recht het meest in aanmerking komt en daarmee voorkomen dat de procedure verzandt in voorvragen. Ook is hij beducht op supranationale regelingen zoals het Weens Koopverdrag (CISG) die van toepassing kunnen zijn op internationale koopcontracten, zelfs als partijen dat niet expliciet benoemd hebben. Indien nodig adviseert hij om zulke verdragen uit te sluiten of juist te bevestigen, afhankelijk van wat gunstiger is voor de cliënt.
Naast het materiële recht is er de kwestie van bevoegdheid en jurisdictie. In internationale arbitrages speelt het competence-competence-beginsel: arbiters mogen in beginsel zelf beslissen over hun bevoegdheid als dat wordt betwist. Toch kan het voorkomen dat een partij parallel aan arbitrage een procedure bij een nationale rechter start (al dan niet in strijd met het arbitragebeding). De arbitrageadvocaat zal dan streng bewaken dat de arbitrageovereenkomst gerespecteerd wordt. Zo nodig neemt hij actie door bij de betreffende rechter een beroep te doen op het arbitragebeding (en onbevoegdheid van die rechter te bepleiten). In sommige rechtsstelsels – met name buiten Europa – kan hij zelfs een anti-suit injunction vragen om de wederpartij te verbieden een buitenlandse procedure voort te zetten in strijd met de arbitrageafspraak. Bovendien houdt de advocaat in de gaten of er stapelgeschillen of meervoudige procedures spelen (bijvoorbeeld arbitrages met meerdere contracten of partijen, of een combinatie van arbitrage en mediation) en adviseert hij over coördinatie daarvan. Internationale arbitrages kunnen complexe kwesties van arbitragerecht opleveren, zoals consolidatie van procedures of toevoeging van derden; de arbitrageadvocaat navigeert de cliënt door deze vraagstukken, rekening houdend met zowel het Nederlandse arbitragerecht als de eventueel toepasselijke buitenlandse regels.
Verder vereist het internationale karakter dat de arbitrageadvocaat cultureel en taalkundig flexibel is. Procedures worden vaak in het Engels gevoerd, of in een andere taal als partijen dat overeenkomen. De advocaat moet vakjargon in meerdere talen beheersen en begrijpen welke presentatievorm aansluit bij arbiters van diverse achtergrond (civil law vs. common law bijvoorbeeld). Ook praktische zaken als tijdsverschillen bij online zittingen, het legaliseren van bewijsstukken uit het buitenland, of het tolken van getuigenverklaringen horen tot de uitdagingen waarop een arbitrageadvocaat is voorbereid.
Tot slot is de grensoverschrijdende executie van arbitrale uitspraken een aspect waarin de arbitrageadvocaat uitblinkt ten opzichte van een reguliere advocaat. Zoals eerder genoemd, kunnen arbitrale vonnissen dankzij het Verdrag van New York wereldwijd relatief eenvoudig worden afgedwongen – een belangrijk voordeel van arbitrage in internationale verhoudingen. De advocaat anticipeert hierop door bijvoorbeeld al bij de keuze van de plaats van arbitrage (de zetel) te adviseren over een land dat partij is bij dit verdrag, en door in de procedure zorgvuldig te letten op naleving van de vormvoorschriften, zodat het vonnis later niet geweigerd kan worden op formele gronden. Mochten er meerdere landen betrokken zijn (bijvoorbeeld partijen en vermogensobjecten in verschillende jurisdicties), dan plant de arbitrageadvocaat een internationale executiestrategie: hij bepaalt in welke volgorde en waar het vonnis het beste ten uitvoer gelegd kan worden en coördineert eventuele parallelle exequaturprocedures in meerdere landen.
Advocatenkantoor gespecialiseerd in arbitrage
Een arbitrageadvocaat verbindt de werelden van contracteren, procesvoering en internationaal recht. Vanaf het moment van contractonderhandeling – door geschillen te voorkomen met slimme arbitragebedingen – tot het moment van uitvoering van een arbitraal vonnis over landsgrenzen heen, zorgt de gespecialiseerde arbitrageadvocaat voor deskundige begeleiding. MAAK biedt deze expertise in arbitrage aan.
Met diepgaande kennis van het arbitragerecht, ervaring met arbitrage-instituten als NAI, PCA, ICC of TAM en begrip van de dynamiek in internationale zaken (toepasselijk recht, bevoegdheid, cultuur), biedt MAAK advocaten haar cliënten een belangrijke voorsprong in het effectief en efficiënt beslechten van conflicten buiten de gewone rechter om. Een goede arbitrageclausule en een kundige arbitrageadvocaat vormen samen dan ook de hoekstenen van succesvolle arbitrage als alternatieve geschillenbeslechting.
