Hoe werkt een kort geding?

Spoedprocedure bij de rechter, praktijk en ontwikkelingen

Het kort geding is de snelle civiele spoedprocedure van het Nederlandse recht. In een kort geding vraagt een eisende partij de voorzieningenrechter (een enkelvoudige rechter) om een voorlopige maatregel te treffen, omdat de zaak te urgent is om de uitkomst van een normale rechtszaak af te wachten. Het gaat om spoedeisende zaken die naar hun aard snel beslist moeten worden – bijvoorbeeld om iets te verbieden of gebiedend op te leggen totdat in de hoofdzaak is beslist.

De uitspraak in kort geding geldt als een voorlopig maar bindend oordeel. Dit betekent dat partijen het vonnis direct moeten naleven. Vervolgens kunnen zij nog in hoger beroep gaan of een bodemprocedure starten als zij het er niet mee eens zijn. In de praktijk legt ongeveer 70% van de partijen zich neer bij het kortgedingvonnis. Daardoor wordt het geschil vaak snel opgelost zonder jarenlange procedure.

Wat is een kort geding?

Een kort geding is een verkorte civiele procedure bij de rechtbank voor spoedeisende conflicten. In tegenstelling tot een gewone rechtszaak – die langer duurt door schriftelijke rondes, bewijsprocedures met getuigen of deskundigen – vindt in kort geding meteen een mondelinge behandeling plaats. Rechters doen vaak binnen enkele weken uitspraak. Daardoor is dit een aantrekkelijk alternatief wanneer snelheid geboden is.

De voorzieningenrechter verleent uitsluitend voorlopige maatregelen. Hij beslecht dus geen definitieve geschillen. Daardoor biedt het kort geding uitkomst wanneer een partij dringend bescherming nodig heeft. Bovendien zorgt de mondelinge behandeling voor directe interactie met de rechter.

De beslissing in kort geding is voorlopig verbindend. Het vonnis krijgt geen gezag van gewijsde, maar betrokkenen moeten het direct opvolgen. Meestal verklaart de rechter het vonnis uitvoerbaar bij voorraad. Verliest een partij de procedure, dan kan zij in hoger beroep of alsnog een bodemprocedure starten. Toch gebeurt dat vaak niet. Daardoor vormt het kort geding in veel gevallen de praktische eindbeslechting.

Zakelijk voorbeeld: Stel, een technologiebedrijf ontdekt dat een voormalige medewerker de broncode heeft gekopieerd en aan een concurrent aanbiedt. Door direct een kort geding te starten, kan binnen een week een verbod volgen. Tegelijk verplicht de rechter dan tot vernietiging van de kopieën. Daardoor voorkomt het bedrijf verdere schade aan marktaandeel en innovatiekracht.

Procedure en termijnen van een kort geding

Een zittingszaal van de rechtbank (kantongerecht). In een kort geding presenteren partijen hun standpunten mondeling aan de voorzieningenrechter. De procedure in kort geding kent versnelde termijnen en verloopt minder formeel dan een reguliere civiele procedure. De hoofdregels staan in art. 254-260 Rv. Hieronder volgen de belangrijkste stappen:

1. Aanvragen zittingsdatum: De eiser dient bij de rechtbank een verzoek in. In 2024 bedroeg de gemiddelde wachttijd 9 dagen. Bij spoed organiseert de rechtbank een zitting binnen 48 uur. Daardoor ontstaat snel duidelijkheid.
2. Dagvaarding en oproeping: De eiser laat de wederpartij dagvaarden. De termijn bedraagt minimaal 1 week, tenzij de rechter een kortere periode toestaat. Zo blijft de procedure flexibel.
3. Indiening stukken: Hoofddocumenten moeten veelal 3 werkdagen voor de zitting worden ingediend. Aanvullende stukken mogen tot 24 uur voor aanvang worden overgelegd. Deze regeling waarborgt een evenwicht tussen snelheid en voorbereiding.
4. Mondelinge behandeling: Tijdens één zitting leggen beide partijen hun standpunten mondeling toe. In ruim 60% van de zaken leidt dat tot een oplossing zonder vervolgprocedure. Dit onderstreept de effectiviteit van deze procedure.
5. Uitspraak: Binnen 1 tot 2 weken volgt het vonnis. In zeer urgente gevallen beslist de rechter al na enkele dagen. Meestal is het vonnis uitvoerbaar bij voorraad, zodat de beslissing meteen werkt.
6. Hoger beroep of bodemprocedure: De verliezende partij heeft 4 weken om in hoger beroep te gaan. Ongeveer 15% van de kortgedingzaken wordt aangevochten bij het hof. Toch blijven de meeste beslissingen onbetwist.

In welke gevallen wordt een kort geding ingezet?

Het kort geding is breed inzetbaar bij spoedeisende geschillen. De volgende categorieën illustreren de reikwijdte:

• Arbeidsconflicten en stakingen: Denk aan werkgevers die stakingen in vitale sectoren willen verbieden. Hierdoor blijven essentiële processen doorgaan.
• Media en privacy: Publicaties met mogelijk onrechtmatige inhoud kunnen via kort geding worden tegengehouden. Daarmee wordt onherstelbare reputatieschade voorkomen.
• Zorg en verzekeringen: Patiënten kunnen hun verzekeraar dwingen snel noodzakelijke behandelingen te vergoeden. Zo krijgen zij tijdig toegang tot zorg.
• Huur en ontruiming: Verhuurders vragen om ontruiming bij huurachterstand of contractbreuk. Daardoor wordt verdere schade aan het vastgoed beperkt.
• IE-zaken: Merkhouders vorderen staking van inbreuk op hun rechten. Op die manier beschermen zij hun marktpositie.
• Overheidsbeleid: Burgers en actiegroepen bestrijden maatregelen zoals demonstratieverboden. Dit houdt het overheidsoptreden toetsbaar.

Zakelijk voorbeeld: In 2023 verbood de voorzieningenrechter een publicatie met koersgevoelige informatie. Volgens de rechter vormde het risico op koersval een voldoende spoedeisend belang. Daardoor bleef marktverstoring uit.

Voor- en nadelen van een kort geding versus een bodemprocedure

Voordelen:

• Snelheid: Binnen korte tijd ontstaat duidelijkheid, wat essentieel is bij urgente kwesties.
• Directe executie: Maatregelen zijn direct afdwingbaar, zodat partijen snel resultaat zien.
• Flexibel en goedkoper: Lagere proceslast en minder formeel dan een bodemzaak. Dit maakt het aantrekkelijk voor bedrijven met beperkte middelen.
• Lage drempel: In sommige gevallen is geen advocaat vereist. Daardoor is de procedure toegankelijker.
• Schikkingsdruk: Ongeveer 70% van de vonnissen leidt niet tot vervolgprocedures. Dit bevordert duurzame oplossingen.

Nadelen:

• Voorlopig karakter: De uitspraak is niet bindend voor de hoofdzaak. Hierdoor kan alsnog onzekerheid ontstaan.
• Risico bij latere afwijzing: Verliezende partijen moeten soms schadevergoeding betalen. Dit brengt financiële risico’s met zich mee.
• Beperkte bewijsvoering: Voor diepgaand feitenonderzoek is geen tijd. Daardoor komt complexiteit soms onvoldoende aan bod.
• Alleen voorlopige voorzieningen: De rechter mag geen definitieve uitspraken doen. Dit beperkt de reikwijdte van het vonnis.
• Spoedeisendheid vereist: Zonder spoed volgt afwijzing. Het is dus cruciaal dat partijen hun belang overtuigend onderbouwen.

Zakelijk voorbeeld: Een startup verkreeg via kort geding een verbod voor een distributeur. Later bleek dat het merk ongeldig was. Uiteindelijk moest de startup schadevergoeding betalen. Deze uitkomst illustreert het risico van voorlopige uitspraken.

Recente trends en opvallende uitspraken

• HR 31 maart 2023: De rechter mag geen declaratoir of constitutief vonnis wijzen. Deze uitspraak bevestigt de grenzen van het kort geding.
• HR 25 oktober 2024: Spoedeisend belang moet ook in hoger beroep blijven bestaan. Hierdoor blijven alleen urgente geschillen ontvankelijk.
• Ex parte bevel augustus 2023: Een cryptowallet werd bevroren zonder de wederpartij te horen. Deze maatregel toont de toenemende creativiteit van rechters bij digitale kwesties.
• AVG en spoedeisendheid: Voor privacyzaken gelden geen strengere eisen voor spoedeisendheid. Dit verruimt de mogelijkheden voor actie onder de AVG.
• Procesreglement 2024: Procedures zijn uniformer en termijnen duidelijker geworden. Daardoor neemt de voorspelbaarheid toe.

Illustratief precedent: In februari 2021 verklaarde de rechter de avondklok onrechtmatig. De Staat repareerde dit met noodwetgeving. Deze zaak toont aan hoe krachtig het kort geding kan zijn bij beleidsmatige geschillen.

Advocatenkantoor gespecialiseerd in kort gedingen

Het kort geding biedt snelle rechtsbescherming in urgente situaties. Dankzij de korte doorlooptijd, directe afdwingbaarheid en procedurele flexibiliteit is het een essentieel instrument voor advocaten en hun cliënten. Tegelijkertijd vereist het strategische afwegingen. De voorlopige aard brengt immers juridische risico’s met zich mee. Juristen doen er daarom goed aan om telkens te beoordelen of het kort geding werkelijk de juiste route is. Bovendien zorgt actuele rechtspraak ervoor dat dit instrument met de tijd meegaat. Daardoor blijft het kort geding een kernonderdeel van het civiele procesrecht.