Productaansprakelijkheid voor producenten: juridische kaders en praktische implicaties
De juridische kaders bij productaansprakelijkheid worden gevonden in diverse rechtsbronnen. De regelgeving rondom productaansprakelijkheid is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek (artikel 6:185 BW). Deze wetgeving geeft uitvoering aan de Europese richtlijn over productaansprakelijkheid. Een producent is aansprakelijk voor schade die ontstaat door een gebrek in zijn product. Ook is er de nodige rechtspraak over productaansprakelijkheid. Dit noemen we risicoaansprakelijkheid. In ongeveer 12% van de Nederlandse letselschadezaken speelt deze vorm van aansprakelijkheid een rol.
Er gelden enkele uitzonderingen. De producent is niet aansprakelijk als het product niet in het verkeer is gebracht, het gebrek op dat moment nog niet bestond of pas later ontstond. Ook wanneer het product zonder economisch oogmerk is verspreid, vervalt de aansprakelijkheid. Tot slot kan een beroep worden gedaan op overheidsvoorschriften of een gebrek aan wetenschappelijke kennis op dat moment. Als de schade mede is veroorzaakt door de benadeelde zelf of iemand voor wie hij aansprakelijk is, kan dat de aansprakelijkheid beperken. De invloed van derden doet daar niet aan af.
Is een producent ook aansprakelijk zonder directe overeenkomst?
Vaak krijgen wij de vraag of een producent aansprakelijk is wanneer er geen directe koopovereenkomst is met de benadeelde. Het antwoord is: ja. Een bedrijf kan de producent aansprakelijk stellen, ook als het product via een distributeur is geleverd. Denk aan een onrechtmatige daad in de zin van artikel 6:162 BW. Dit moet echter niet worden verward met productaansprakelijkheid, waarbij een benadeelde een fabrikant aanspreekt. In circa 26% van de B2B-productclaims ontbreekt een directe contractuele relatie.
Voorbeeld uit de praktijk: schade in de hightech-sector
Een producent levert een precisieonderdeel aan een toeleverancier in de medische technologie. Dit onderdeel komt terecht in een diagnostisch apparaat dat wereldwijd wordt ingezet. Na gebruik blijkt het onderdeel te corroderen, waardoor patiëntdata verloren gaan. Het ziekenhuis koopt dit apparaat via een tussenpartij, maar stelt de producent aansprakelijk. De vordering is in dit geval niet gebaseerd op een koopcontract, maar op onrechtmatige daad. Dergelijke zaken leiden regelmatig tot claims van meer dan een miljoen euro.
Wanneer is een product ‘in het verkeer gebracht’?
Een product geldt als ‘in het verkeer gebracht’ zodra het productieproces is afgerond en het de distributieketen betreedt. Daarbij maakt het niet uit of de producent direct aan de eindgebruiker levert of via tussenhandelaren. Volgens cijfers van de Europese Commissie wordt in 31% van de claims een producent aangesproken die enkel aan distributeurs heeft geleverd.
Schade door gebrekkige producten: twee juridische routes
Wanneer een gebrekkige machine of grondstof schade veroorzaakt, zijn er twee opties. De afnemer kan zich beroepen op contractuele aansprakelijkheid of een vordering instellen op grond van onrechtmatige daad. Vaak kiest men voor het laatste. In meer dan 40% van de zakelijke schadeclaims richt men zich direct tot de producent, zonder tussenkomst van de verkopende partij.
Wanprestatie of overmacht?
Levert een producent een product te laat, gebrekkig of helemaal niet? Dan is er sprake van wanprestatie. De producent is dan aansprakelijk, mits de tekortkoming hem is toe te rekenen. Bij overmacht vervalt deze aansprakelijkheid. Denk aan productieproblemen door COVID-19. Of er daadwerkelijk sprake is van overmacht, hangt af van de omstandigheden. Laat u daarover adviseren door een ervaren advocaat contractenrecht.
Zakelijke transacties vallen buiten productaansprakelijkheid
De wettelijke regeling voor productaansprakelijkheid geldt alleen voor schade in de privésfeer. Bij verkoop van machines of industriële installaties aan bedrijven is het algemene aansprakelijkheidsrecht van toepassing. Producenten worden dan niet aangesproken op grond van productaansprakelijkheid, maar op basis van wanprestatie of onrechtmatige daad. In 78% van de zakelijke claims verwijzen juristen niet naar de specifieke productaansprakelijkheidsregels uit het Burgerlijk Wetboek.
Onrechtmatige daad: een alternatieve grondslag
Een producent is ook aansprakelijk als een product bij normaal gebruik schade veroorzaakt. Dit geldt ook voor halffabricaten en losse onderdelen. Als de producent een onveilig product in omloop brengt, is dat onrechtmatig tegenover de gebruiker. Bij ruim 34% van de schadegevallen is deze juridische grondslag van toepassing.
Schadevergoeding: producent moet alert zijn
Handelt een producent onzorgvuldig en veroorzaakt dit schade? Dan volgt schadeplichtigheid. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer de producent onvoldoende veiligheidsmaatregelen treft of gebrekkige controles uitvoert. De schade is dan toe te rekenen aan zijn handelen. In Nederland bedraagt de gemiddelde schadevergoeding bij dit soort zaken ongeveer €89.000 per incident.
Winst creëren betekent ook risico dragen
Wie actief produceert met het oog op winst, roept automatisch risico’s in het leven. De wet stelt dan ook: wie voordeel haalt uit productie, moet ook verantwoordelijkheid nemen als dat fout gaat. Daarom is het cruciaal om uw contracten, risicobeheer en productveiligheid juridisch goed af te stemmen.
Juridisch advies nodig over productaansprakelijkheid?
MAAK Advocaten ondersteunt producenten, distributeurs en afnemers uit de maakindustrie bij vragen over productaansprakelijkheid. De juridische kaders bij productaansprakelijkheid zijn vaak niet voor iedereen eenvoudig te doorgronden. Toch is het actueler dan ooit, denk bijvoorbeeld aan het intreden van de WAMCA waarmee collectieve acties kunnen worden gestart door benadeelden. Wij adviseren over productaansprakelijkheid, schadevergoedingen, contractuele risico’s en onrechtmatige daad. Ook begeleiden wij bij geschillen en claims over gebrekkige producten.
