De CBAM regelgeving (Carbon Border Adjustment Mechanism) is een EU-verordening die een CO2-prijs oplegt aan geïmporteerde goederen om koolstoflekkage te voorkomen en eerlijke concurrentie te waarborgen. Importeurs van specifieke koolstofintensieve producten zoals ijzer, staal, cement en aluminium moeten vanaf 2026 betalen voor de uitstoot tijdens productie, met een rapportageverplichting die al sinds oktober 2023 geldt.
De Europese Commissie ontwikkelde deze regelgeving binnen het Fit for 55-pakket, dat streeft naar minimaal 55% reductie van broeikasgasuitstoot vóór 2030. Het mechanisme functioneert als aanvulling op het bestaande Europese emissiehandelssysteem (EU ETS), waarbij Europese producenten al betalen voor hun CO2-uitstoot. Zonder CBAM zouden bedrijven hun productie kunnen verplaatsen naar landen met minder strenge milieuregelgeving, waardoor wereldwijd per saldo meer CO2 wordt uitgestoten.
Welke goederen vallen onder de CBAM-verordening?
De regelgeving richt zich op zes categorieën koolstofintensieve producten waarbij de productie aanzienlijke broeikasgassen vrijmaakt. Deze CBAM-goederen omvatten ijzer en staal, cement, meststoffen, aluminium, elektriciteit en waterstof. De Europese Unie selecteerde deze sectoren vanwege hun hoge CO2-uitstoot tijdens het productieproces en het risico op koolstoflekkage.
Bijlage I van de EU-verordening bevat de volledige lijst met specifieke goederencodes per productcategorie. Importeurs die jaarlijks meer dan 50 ton van deze goederen invoeren, vallen onder de CBAM-verplichtingen. Daarentegen geldt voor waterstof en elektriciteit geen ondergrens van 50 ton – deze productcategorieën kennen een afwijkende drempelwaarde. De Europese Commissie plant het productbereik in de toekomst uit te breiden naar andere koolstofintensieve sectoren.
Voor wie gelden de CBAM-verplichtingen?
Iedere importeur die CBAM-goederen aangeeft voor het vrije verkeer binnen de EU moet aan de regelgeving voldoen. Volgens artikel 4 van de verordening is de importeur de rechtspersoon die in eigen naam en voor eigen rekening aangifte doet, of diegene namens wie de goederen worden aangegeven. Daarom ontstaan verschillende situaties afhankelijk van de vertegenwoordiging.
Bij directe vertegenwoordiging blijft u als opdrachtgever de importeur met alle CBAM-verplichtingen. Maakt u gebruik van indirecte vertegenwoordiging? Dan beslist u samen met uw vertegenwoordiger wie als importeur optreedt en daarmee verantwoordelijk is voor naleving. Bedrijven buiten de EU kunnen uitsluitend via een indirect vertegenwoordiger binnen de Unie optreden als CBAM-importeur. Nederland wijst de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) aan als uitvoerende instantie, samen met de Douane die de verordening handhaaft.
Hoe werkt de CBAM-rapportageverplichting sinds oktober 2023?
Vanaf 1 oktober 2023 geldt een overgangsperiode tot 31 december 2025 waarin alleen rapportageverplichtingen van toepassing zijn. Importeurs moeten binnen één maand na elk kwartaal bij de Europese Commissie rapporteren via het CBAM transitional registry. Deze kwartaalrapportages vermelden de hoeveelheid geïmporteerde CBAM-goederen en de CO2-uitstoot die vrijkwam tijdens productie.
Het inloggen in het register gebeurt met eHerkenning, waarna importeurs toegang krijgen tot het Europese rapportagesysteem. Zendingen met een waarde boven € 150 per zending vielen aanvankelijk onder de rapportageplicht, maar vanaf januari 2026 wijzigt dit naar de drempelwaarde van 50 ton per kalenderjaar. Tijdens de invoeraangifte moet u een fictieve bescheidcode invullen: code 1200 bevestigt kennis van de rapportageverplichting, terwijl code 1300 aangeeft dat de goederen uitgezonderd zijn. Zonder correcte bescheidcode aanvaardt de Douane uw aangifte niet.
Wat verandert er vanaf januari 2026?
De definitieve periode van CBAM start op 1 januari 2026 met strengere verplichtingen. Importeurs moeten vooraf een toelating als ‘CBAM-aangever’ aanvragen bij de Nederlandse Emissieautoriteit via www.cbamtoelating.nl. Bij de invoeraangifte controleert de Douane of u toegelaten bent – zonder toelating mag u CBAM-goederen niet invoeren. De behandeling van een toelatingsaanvraag duurt maximaal 120 dagen, dus importeurs die vóór 1 september 2025 aanvragen, ontvangen tijdig hun toelating.
Jaarlijks dient u een geverifieerde CBAM-aangifte in bij de Europese Commissie, waarbij een onafhankelijke verificateur de opgegeven emissiegegevens controleert. Vervolgens koopt u voldoende CBAM-certificaten om in te leveren, waarbij één certificaat staat voor één ton CO2-uitstoot. De prijs per certificaat volgt de koers binnen het Europese emissiehandelssysteem, waardoor dezelfde marktwaarde ontstaat als voor Europese producenten.
Hoe berekent u de benodigde CBAM-certificaten?
De berekening start met vaststelling van de ingebedde emissies tijdens productie van uw geïmporteerde goederen. Producenten buiten de EU moeten gedetailleerde gegevens aanleveren over directe en indirecte CO2-uitstoot per ton product. Deze emissiegegevens vermenigvuldigt u met het totaal geïmporteerde gewicht om de totale uitstoot te bepalen die certificaten vereist.
Vanaf 2027 moet elk kwartaal elk importeur die meer dan 50 ton invoert voldoende certificaten op rekening hebben staan. Dit kwartaalsysteem vergroot de controleerbaarheid en voorkomt dat bedrijven pas aan het jaareinde certificaten verwerven. De Europese Commissie publiceert wekelijks de gemiddelde certificaatprijs, gebaseerd op de slotkoers van EU-emissierechten. Importeurs kunnen certificaten kopen via het CBAM-register en eventuele overschotten tot maximaal twee jaar bewaren voor toekomstig gebruik.
Kunnen al betaalde koolstofheffingen worden verrekend?
Importeurs die aantonen dat tijdens productie buiten de EU al koolstofheffingen zijn betaald, mogen deze kosten verrekenen in hun CBAM-aangifte. Dit voorkomt dubbele belasting en erkent vergelijkbare klimaatinspanningen in derde landen. Noorwegen, IJsland, Zwitserland en Liechtenstein zijn volledig uitgezonderd van CBAM omdat deze landen dezelfde emissiehandelssystemen hanteren als de Europese Unie.
Voor andere landen geldt dat de verrekening alleen plaatsvindt bij bewezen betaling van een carbon tax of vergelijkbare heffing tijdens het productieproces. De importeur moet officiële documentatie overleggen die het betaalde bedrag per ton CO2 bevestigt. De Nederlandse Emissieautoriteit beoordeelt of de buitenlandse heffing vergelijkbaar is met het EU ETS en welk bedrag daadwerkelijk verrekend mag worden van de verschuldigde CBAM-certificaten.
Welke sancties gelden bij niet-naleving van CBAM?
De Europese verordening stelt strenge handhavingsmechanismen in om naleving te waarborgen. Importeurs die geen toegelaten CBAM-aangever zijn maar toch CBAM-goederen invoeren, riskeren dat de Douane hun aangiften weigert. Wanneer u tijdens het kalenderjaar de drempelwaarde van 50 ton overschrijdt zonder toelating, mag u geen CBAM-goederen meer importeren totdat u de verplichte vergunning hebt verkregen.
Bij onjuiste of onvolledige rapportages tijdens de overgangsperiode kunnen boetes volgen die oplopen naarmate de tekortkomingen ernstiger zijn. Vanaf 2026 geldt dat het niet tijdig indienen van de jaarlijkse CBAM-aangifte resulteert in dwangsommen. Bovendien moet u voldoende certificaten inleveren – bij tekorten betaalt u een aanvullende boete bovenop de verplichte aankoop van de ontbrekende certificaten tegen de marktprijs.
Hoe bereidt u zich praktisch voor op CBAM-naleving?
Begin met inventarisatie van uw productcatalogus om te bepalen welke goederen onder de zes CBAM-categorieën vallen. Controleer de specifieke GN-codes in Bijlage I van de verordening en bereken uw jaarlijkse invoervolumes per productgroep. Importeert u minder dan 50 ton per jaar? Dan bent u uitgezonderd van verplichtingen, hoewel monitoring verstandig blijft omdat productmix kan wijzigen.
Neem contact op met uw leveranciers buiten de EU om emissiegegevens te verkrijgen voor hun productieprocessen. Deze data vormt de basis voor uw kwartaalrapportages en latere jaarlijkse aangiften. Logistieke partners met eigen douaneafdelingen kunnen periodiek overzichten verstrekken van alle CBAM-zendingen die u importeert, waardoor u compleet blijft in uw rapportage. Zorg voor implementatie van administratieve processen die emissiegegevens koppelen aan specifieke zendingen en leveranciers.
Dien tijdig uw toelatingsaanvraag in bij de Nederlandse Emissieautoriteit, bij voorkeur vóór 1 september 2025 om vertraging te voorkomen. Bestudeer het gebruik van het CBAM transitional registry en test de inlogprocedure met eHerkenning ruim voor uw eerste rapportageverplichting. Overweeg samenwerking met een onafhankelijke verificateur die vanaf 2026 uw jaarlijkse aangiften moet controleren voordat u deze indient bij de Europese Commissie.
Waarom koos de EU voor dit mechanisme?
Europa streeft naar klimaatneutraliteit in 2050 en voert daartoe steeds strengere emissieregels in voor bedrijven binnen de Unie. Het risico ontstond dat producenten hun fabricage verplaatsten naar landen zonder of met lagere koolstofheffingen, wat economisch nadelig is voor Europese bedrijven én slecht voor het wereldwijde klimaat. Door CBAM creëert de EU een gelijk speelveld waarin zowel binnenlandse als geïmporteerde producten dezelfde koolstofprijs dragen.
Het mechanisme stimuleert producenten wereldwijd om hun productieprocessen te verduurzamen, omdat lagere emissies rechtstreeks leiden tot lagere CBAM-kosten bij export naar de EU. Landen buiten Europa krijgen hierdoor een economische prikkel om eigen klimaatbeleid te ontwikkelen en koolstofheffingen in te voeren. Tegelijkertijd beschermt CBAM Europese producenten die al investeerden in schone technologie tegen oneerlijke concurrentie van vervuilendere alternatieven.
Wat betekent CBAM voor uw bedrijfsstrategie?
De regelgeving beïnvloedt niet alleen compliance en administratieve processen, maar ook uw inkoopstrategie en leverancierskeuzes. Leveranciers met lage productie-emissies worden financieel aantrekkelijker omdat zij minder CBAM-certificaten vereisen. Dit creëert een concurrentievoordeel voor duurzame producenten en kan verschuivingen in uw supply chain rechtvaardigen.
Bereken de verwachte CBAM-kosten per productlijn door emissiegegevens te vermenigvuldigen met verwachte certificaatprijzen en importvolumes. Deze kostprijs integreert u in verkoopprijzen of gebruikt u als argument in onderhandelingen met leveranciers over emissiereductie. Bedrijven die vroeg investeren in duurzame inkoop en transparante emissieregistratie bouwen een strategisch voordeel op wanneer de EU het productbereik uitbreidt naar andere sectoren.
Overweeg certificering van uw leveranciers volgens internationale duurzaamheidsstandaarden die emissiegegevens valideren. Dit vereenvoudigt verificatie tijdens CBAM-aangiftes en vermindert het risico op correcties of boetes door onjuiste emissiedata. Sommige importeurs sluiten contractuele afspraken waarin leveranciers garanderen dat zij emissiegegevens volgens EU-methodologie aanleveren en aansprakelijk zijn voor onjuistheden.
Hoe ondersteunt de overheid bij CBAM-implementatie?
De Nederlandse Emissieautoriteit biedt uitgebreide informatie via haar website www.emissieautoriteit.nl/cbam, inclusief praktische handleidingen en veelgestelde vragen over het aanvraagproces en rapportageverplichtingen. De Douane publiceert actuele codes en instructies in het Gebruikerstarief die u raadpleegt voor correcte bescheidcodes bij invoeraangiften. De Europese Commissie organiseert webinars en informatiesessies waarin zij nieuwe ontwikkelingen toelicht en vragen van importeurs beantwoordt.
Brancheorganisaties zoals Evofenedex informeren leden over CBAM-updates en bieden platforms waar bedrijven ervaringen uitwisselen. Logistieke dienstverleners ontwikkelen digitale tools die CBAM-gegevens automatisch verzamelen uit transportdocumenten en koppelen aan uw administratiesystemen. Deze technologische ondersteuning vermindert handmatige invoer en verhoogt de nauwkeurigheid van rapportages.
Let op dat de CBAM-wetgeving nog in ontwikkeling is – uitvoeringsverordeningen voor de periode na januari 2026 worden geleidelijk gepubliceerd. Blijf daarom periodiek officiële bronnen raadplegen voor actuele regelgeving. De overgangsperiode tot eind 2025 biedt bedrijven tijd om processen in te richten, maar uitstel van voorbereiding vergroot het risico op non-compliance wanneer de definitieve fase ingaat.
Wilt u zekerheid over uw juridische verplichtingen onder de CBAM-regelgeving? Onze gespecialiseerde advocaten in Amsterdam analyseren uw specifieke importsituatie en adviseren over optimale compliance-strategieën die administratieve lasten minimaliseren en boeterisico’s uitsluiten.
Praktijkvoorbeeld: CBAM-naleving voor stalenimporteur
Een handelsonderneming in Rotterdam importeert jaarlijks 750 ton stalen constructieprofielen uit Turkije voor de Nederlandse bouwsector. Sinds oktober 2023 rapporteert het bedrijf elk kwartaal de ingevoerde hoeveelheden en bijbehorende emissiegegevens die de Turkse producent aanlevert. De gemiddelde productie-emissie bedraagt 1,8 ton CO2 per ton staal.
Voor 2026 bereidt de importeur zich voor door in juni 2025 een CBAM-toelating aan te vragen bij de Nederlandse Emissieautoriteit. Met 750 ton jaarlijkse import en 1,8 ton CO2 per ton product moet het bedrijf 1.350 CBAM-certificaten verwerven. Bij een verwachte certificaatprijs van € 80 per ton CO2 bedragen de jaarlijkse CBAM-kosten € 108.000, wat neerkomt op € 144 per ton geïmporteerd staal.
De importeur onderhandelt met de Turkse leverancier over investeringen in een energiezuinigere hoogoven die emissies reduceert naar 1,4 ton CO2 per ton staal. Deze emissiereductie van 22% verlaagt de benodigde certificaten naar 1.050 stuks en bespaart jaarlijks € 24.000 aan CBAM-kosten. Contractueel spreken partijen af dat de leverancier geverifieerde emissiegegevens aanlevert volgens EU-methodologie en aansprakelijk blijft voor boetes door onjuiste data.
Neem contact op met ons advocatenkantoor in Amsterdam voor persoonlijk juridisch advies over contractuele afspraken met buitenlandse leveranciers, interpretatie van complexe GN-codes of verweer tegen sancties bij vermeende CBAM-overtredingen.
