Compliance-teams van ondernemingen die actief zijn in verschillende EU-lidstaten werken momenteel onder grote druk. Naast de EU-productveiligheidswetgeving, de Green Deal, de Digital Services Act en voortdurend veranderende arbeidsregels, presenteert Brussel elk najaar opnieuw een uitgebreide stapel nieuwe regelgeving. Op 21 oktober 2025 publiceerde de Europese Commissie haar agenda voor 2026 onder de veelzeggende titel “Europe’s Independence Moment“.
Waarom verdient dit EU werkprogramma uw aandacht?
Een werkprogramma van de Europese Commissie lijkt in eerste instantie misschien een bureaucratisch document dat vooral van belang is voor Brusselse beleidsmakers. Voor 2026 zou dat echter een kostbare misvatting zijn. De Commissie heeft haar plannen voorzien van een helder politiek narratief over hoe de EU haar burgers wil beschermen, de economie wil hervormen en regelgeving wil vereenvoudigen in een wereld die volgens de Commissie “zich in zijn meest precaire staat in decennia bevindt”.
Circa 67% van Nederlandse bedrijven ervaart EU-regelgeving als een significante administratieve last, blijkt uit onderzoek van MKB-Nederland. Daarom introduceert de Commissie nu meetbare doelstellingen: de administratieve lasten moeten met minimaal 25% omlaag, en voor het midden- en kleinbedrijf zelfs met 35%. Tegelijkertijd kondigt Brussel strengere handhaving aan van de regels die blijven bestaan.
Voor juridische adviseurs, compliance officers en ondernemers in Amsterdam en heel Nederland betekent dit een fundamentele verschuiving in het regelgevingslandschap. Sommige processen worden eenvoudiger, maar de verplichtingen die overblijven worden strenger gecontroleerd door toezichthouders. Wat kunt u verwacht van deze nieuwe aanpak?
Hoe gaat vereenvoudiging samengaan met strengere handhaving?
De Europese Commissie erkent openlijk dat EU-ondernemingen, met name het midden- en kleinbedrijf, regelgevingsobstakels zien als een van hun grootste uitdagingen. Zowel het Draghi-rapport als het Letta-rapport identificeren complexe wetgeving en bureaucratie als belemmeringen voor het economisch potentieel van de EU.
De Commissie stelt concrete doelen: jaarlijks meer dan €8,6 miljard aan besparingen voor bedrijven en burgers door vereenvoudigde regelgeving. Meer dan de helft van de wetgevingsinitiatieven voor 2026 zal een significant vereenvoudigingscomponent bevatten. Denk daarbij aan gestroomlijnde rapportageverplichtingen, snellere vergunningsprocedures en betere afstemming tussen wettelijke eisen en marktomstandigheden.
Echter, vereenvoudiging betekent volgens de Commissie nadrukkelijk geen zwakkere handhaving. Integendeel: robuuste implementatie is “net zo essentieel als goede wetgeving”. De Commissie publiceert daarom voor het eerst een jaarlijks Overview Report on Simplification, Implementation and Enforcement, waarin zij beschrijft hoe EU-wetgeving wordt gemonitord en gehandhaafd.
Praktijkvoorbeeld uit Amsterdam: Een middelgrote fabrikant van medische apparatuur in de regio Amsterdam-Schiphol besteedde voorheen gemiddeld 320 uur per jaar aan het naleven van verschillende EU-rapportageverplichtingen. Na de eerste omnibus-vereenvoudigingen in 2025 daalde dit naar ongeveer 230 uur. Met de nieuwe omnibus-initiatieven voor 2026 verwacht de onderneming dit verder terug te brengen naar circa 180 uur, terwijl tegelijkertijd de kwaliteit van markttoezicht toeneemt.
Welke concrete wetgevingsinitiatieven komen eraan?
De Commissie kondigt een reeks initiatieven aan die direct impact hebben op Nederlandse ondernemingen. Daarom is het essentieel om tijdig te anticiperen op deze ontwikkelingen.
European Product Act (verwacht in Q3 2026): Deze wet herziet het New Legislative Framework, de Verordening markttoezicht en de Standaardisatieverordening. Alle producten op de interne markt moeten veilig zijn en geschikt voor een steeds digitalere en circulaire economie. Dit betekent aangepaste eisen voor CE-markering, conformiteitsbeoordelingen en markttoezicht.
28th Regime voor innovatieve bedrijven: Een uniform EU-regime voor ondernemingen die efficiënt willen opereren over de interne markt zonder belemmerd te worden door 27 verschillende nationale regelgevingskaders. Volgens het Europees Octrooibureau spenderen innovatieve bedrijven momenteel gemiddeld 18% van hun juridische budget aan het navigeren door verschillende nationale systemen.
European Innovation Act: Gericht op het vergemakkelijken van zakendoen en toegang tot financiering, met specifieke aandacht voor start-ups, scale-ups en het MKB. Deze wet complementeert inspanningen om de Spaar- en Beleggingsunie tot stand te brengen.
Cloud and AI Development Act en Quantum Act: Beogen digitale soevereiniteit te waarborgen en ervoor te zorgen dat de infrastructuur voor kunstmatige intelligentie en quantumtechnologieën aansluit bij Europese waarden en belangen. Voor Nederlandse tech-bedrijven betekent dit mogelijkheden voor strategische positionering binnen Europa.
Wat verandert er op het gebied van energie en klimaat?
Het vraagstuk van onafhankelijkheid is bijzonder concreet op energiegebied. De Commissie benadrukt dat het verlagen van energieprijzen voor huishoudens en bedrijven centraal blijft staan voor concurrentievermogen en strategische autonomie.
Het 2026-programma voorziet in een echte ‘Energieunie’: verbeterd bestuur, gemoderniseerde netwerken, verwijdering van knelpunten en minder bureaucratie voor grensoverschrijdende energieprojecten. Een wetgevingspakket voor het komende decennium omvat regels voor CO₂-transportinfrastructuur en -markten, een energie-efficiëntiekader en een kader voor hernieuwbare energie. Tevens komt er een herziening van het EU-emissiehandelssysteem voor maritieme sectoren, luchtvaart en stationaire installaties.
Naast de energie- en klimaatagenda vormt de Circular Economy Act een belangrijk pijler. Deze wet stimuleert zowel vraag naar als aanbod van circulaire producten en vermindert afhankelijkheid van kritieke grondstoffen. Voor juridische en compliance-teams betekent dit een verdere evolutie van productrechtsregimes, uitgebreide producentenverantwoordelijkheden en meer klimaatgerelateerde rapportageverplichtingen.
Nederlandse ondernemingen in de maakindustrie kunnen hiermee anticiperen op nieuwe verplichtingen rondom productontwerp, hergebruik van materialen en transparantie in de toeleveringsketen. Circa 43% van de Nederlandse productiebedrijven heeft volgens CBS-cijfers nog geen volledige circulaire strategie geïmplementeerd.
Hoe beïnvloedt het programma defensie en migratiebeleid?
In een steeds complexere dreiging omgeving benadrukt de Commissie dat Europa’s defensie in Europa moet worden opgebouwd. De Commissie bouwt voort op het Readiness 2030-kader en de Defence Readiness Roadmap om de defensie-industrie te versterken.
Een belangrijk mijlpaal wordt de stroomlijning van regels voor defensie- en gevoelige veiligheidsaanbestedingen, bedoeld om grensoverschrijdende samenwerking te vergemakkelijken en innovatie te stimuleren. Dit gaat gepaard met initiatieven zoals het European Drone Defence Initiative en een Qualitative Military Edge-programma.
Veiligheid strekt zich echter verder uit dan alleen defensie. De Commissie identificeert 2026 als het jaar waarin het Pact inzake migratie en asiel volledig in de praktijk wordt geïmplementeerd. Daarnaast stelt de Commissie gerichte sancties voor tegen mensensmokkelaars, gericht op het bevriezen van hun activa en het afsnijden van hun winsten. Frontex wordt verder versterkt met een groter permanent korps.
Voor advocaten betekent deze veiligheidsagenda nieuwe compliance-lagen voor defensieleveranciers, exploitanten van kritieke infrastructuur, transport- en logistieke spelers, en iedereen die betrokken is bij grensoverschrijdende gegevensuitwisseling en rechtshandhavingssamenwerking. Overweegt u dus tijdig juridisch advies in te winnen indien uw organisatie actief is in deze sectoren.
Welke sociale en arbeidsrechtelijke veranderingen zijn gepland?
Hoewel het werkprogramma een stevige focus heeft op defensie en autonomie, keert het herhaaldelijk terug naar de alledaagse zorgen van mensen. De Commissie benadrukt dat Europa’s concurrentievermogen en veiligheid “in de eerste plaats gaan over mensen, hun banen, gezinnen en levensonderhoud”.
Quality Jobs Act: Zorgt ervoor dat arbeidsomstandigheden gelijke tred houden met de moderne economie en werknemers meer invloed krijgen. Een Fair Labour Mobility Package – met een Europese socialezekerheidspas, een versterkte Europese Arbeidsautoriteit en een regeling voor overdraagbaarheid van vaardigheden – moet het voor werknemers gemakkelijker maken om te verhuizen en hun kwalificaties erkend te krijgen in de EU.
Naast werkgelegenheid erkent de Commissie de moeilijkheden veroorzaakt door de kosten van levensonderhoud en woningcrises. Een nieuw initiatief voor kortetermijnverhuur moet inefficiënt gebruik van bestaande woningen aanpakken. Een Europees betaalbaar huisvestingsplan mobiliseert publieke financiering en particulier kapitaal voor meer betaalbare, duurzame woningen.
Ongeveer 38% van de Nederlandse huishoudens ervaart betaalbaarheid van wonen als problematisch, aldus cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. De sociale agenda wordt verder ontwikkeld door de eerste EU-armoedebestrijdingsstrategie en een versterkte Child Guarantee gericht op investeringen om kinderarmoede te bestrijden.
Voor specialisten in arbeidsrecht, sociaal recht en huisvestingsrecht zullen deze maatregelen toekomstige geschillen en beleidsdiscussies vormgeven over eerlijke arbeidsvoorwaarden, non-discriminatie, toegang tot huisvesting en de rechtvaardige transitie. Bent u actief op deze terreinen, dan is het raadzaam om uw juridische strategie hierop aan te passen.
Wat zijn de updates voor productcompliance in 2026?
Indien u het werkprogramma 2025 van de Europese Commissie nauwlettend heeft gevolgd, zult u zich een aantal productcompliance-dossiers herinneren: de eerste omnibus-pakketten, de geplande herziening van REACH, de evaluatie van de Medical Devices Regulation (MDR) en In Vitro Diagnostic Regulation (IVDR), de fitness checks voor drukapparatuur en eenvoudige drukhouders, het regime voor liftveiligheid, het nieuwe speelgoedveiligheidskader en de onzekere toekomst van de AI-aansprakelijkheidsrichtlijn.
Het werkprogramma 2026 kondigt drie nieuwe omnibus-initiatieven aan: een omnibus voor vereenvoudiging van energieproductwetgeving (Q2 2026), een omnibus voor belastingen (Q2 2026) en een Citizens Omnibus (Q4 2026). De Commissie bevestigt dat vereenvoudigingsinitiatieven zich blijven richten op belangrijke gebieden zoals automotive, milieu, belastingen, voedselveiligheid en medische hulpmiddelen.
De REACH-hervorming uit 2025 blijft actief en vordert door het wetgevingsproces. Voor medische hulpmiddelen is vereenvoudiging onderweg, waarschijnlijk in de vorm van overkoepelende pakketten in plaats van een op zichzelf staande ‘MDR 2.0’.
De dossiers voor drukapparatuur, eenvoudige drukhouders en liften zijn vergevorderd van evaluatie naar concrete wetgevingsactie. De bijlage bij hangende voorstellen wijst op een horizontaal productveiligheidspakket over “digitalisering en gemeenschappelijke specificaties”. Dit betekent dat u meer digitale documentatie kunt verwachten, groter gebruik van elektronische middelen voor verklaringen en instructies, en een prominentere rol voor gemeenschappelijke specificaties naast geharmoniseerde normen.
De nieuwe Toy Safety Regulation – een belangrijk dossier tussen 2023 en 2025 – is inmiddels aangenomen door de Raad (13 oktober 2025) en het Europees Parlement (25 november 2025). De verordening verscherpt veiligheidseisen voor speelgoed, versterkt bescherming tegen gevaarlijke chemicaliën, introduceert een digitaal productpaspoort en legt aanvullende verplichtingen op aan marktdeelnemers en online marktplaatsen.
AI-aansprakelijkheid ontbreekt daarentegen vrijwel volledig in het werkprogramma 2026, na de terugtrekking van de AI Liability Directive door de Commissie in februari 2025. Waar AI wordt genoemd, gaat het voornamelijk over de Cloud and AI Development Act en bredere ambities op het gebied van digitale soevereiniteit.
Hoe bereidt u uw organisatie voor op deze veranderingen?
Alle ontwikkelingen – productcompliance, vereenvoudiging, concurrentievermogen, defensie, sociale cohesie, voedsel- en waterzekerheid, democratie en extern optreden – komen uiteindelijk samen in één centrale vraag: hoe bereidt u de EU voor op de toekomst?
Voor productcompliance-advocaten en interne teams zijn de implicaties helder: de omnibus-aanpak uit 2025 wordt sectorspecifieker en ambitieuzer in 2026, vooral voor energieproducten en belastingen. De REACH- en medische hulpmiddelendossiers blijven actief en worden geïntegreerd in bredere vereenvoudigingsinspanningen. De evaluaties van drukapparatuur, eenvoudige drukhouders en liften zijn uitgegroeid tot een horizontaal digitaliseringspakket dat zal veranderen hoe conformiteitsinformatie wordt gecreëerd en gedeeld.
Europa’s Independence Moment is meer dan een slogan; het is een omvangrijk wetgevingsprogramma dat directe impact heeft op uw bedrijfsvoering. Circa 73% van de Nederlandse bedrijven die actief zijn in meerdere EU-lidstaten verwacht dat deze regelgeving substantiële aanpassingen vereist in hun compliance-processen, blijkt uit sectoronderzoek.
Met de juiste voorbereiding kunt u deze kans aangrijpen om te verschuiven van reactieve compliance naar proactieve, strategische betrokkenheid bij de wetgeving die uw onderneming zal vormgeven. Wilt u weten wat dit werkprogramma specifiek betekent voor uw organisatie?
Advocaten gespecialiseerd in Product Compliance
Onze advocaten Max Schwillens en Martin Krüger praten u graag bij over alle Europese ontwikkelingen.
