Waarom zijn AI-clausules essentieel in moderne zakelijke contracten?
Een AI-clausule is een contractuele bepaling die verantwoordelijkheden, rechten en verplichtingen regelt bij de inzet van kunstmatige intelligentie in dienstverlening, en die zorgt voor juridische duidelijkheid over dataverwerking, aansprakelijkheid en compliance. Volgens recent onderzoek gebruikt inmiddels 73% van de Nederlandse zakelijke dienstverleners AI-toepassingen in hun workflow, daarom worden specifieke contractuele waarborgen steeds belangrijker. Onze advocaten contractenrecht zien ook steeds meer aandacht voor AI-clausules in commerciële contracten.
Leveranciers zetten steeds vaker AI-toepassingen in bij dienstverlening. Denk bijvoorbeeld aan automatische rapportage, geautomatiseerde klantenservice-chats of datagedreven analyses die beslissingen voorbereiden. Als uw organisatie niets heeft vastgelegd over AI in de inkoopvoorwaarden of leveringsvoorwaarden, loopt u aanzienlijke risico’s. Bijgevolg is het essentieel om AI-gerelateerde clausules proactief in uw contracten en voorwaarden op te nemen.
Welke concrete bepalingen moet u opnemen in AI-contracten?
Hoe waarborgt u transparantie over AI-inzet in uw dienstverlening?
De leverancier moet expliciet vermelden welke AI-toepassingen worden ingezet, welk type model (bijvoorbeeld predictieve AI, generatieve AI of beslissingsondersteunende systemen), gebruikte trainingsdata-categorieën en of beslissingen beïnvloedbaar zijn. Voor generatieve AI zoals ChatGPT-achtige tools is het delen van promptlogs of fallback-opties wenselijk. Neem tevens op dat de leverancier een conformiteitsverklaring moet geven voor de AI-systemen die hij inzet.
Wanneer mag een leverancier AI-toepassingen activeren?
AI-gebruik mag uitsluitend starten na expliciete schriftelijke toestemming van uw organisatie, inclusief specificatie van toepassing, doel en exacte dataverwerking. Bepaal daarnaast of AI-training plaatsvindt op uw bedrijfsdata, en onder welke condities dit acceptabel is. In de praktijk blijkt dat ruim 58% van de leveranciers AI-systemen activeert zonder voorafgaande toestemming, hetgeen aanzienlijke compliance-risico’s met zich meebrengt.
Een zakelijk voorbeeld uit de Amsterdamse financiële sector illustreert dit: een middelgroot accountantskantoor ontdekte dat hun softwareleverancier klantdata gebruikte voor het trainen van een AI-model zonder toestemming. Dit leidde tot een AVG-incident en een boete van €47.000. Met een duidelijke toestemmingsclausule was dit te voorkomen geweest.
Hoe regelt u aansprakelijkheid en controlerechten bij AI-fouten?
De leverancier blijft volledig aansprakelijk voor fouten, onnauwkeurigheden of problematische output van de AI (zoals hallucinerende antwoorden of discriminerende beslissingen). Neem daarom uitgebreide auditrechten op: toegang tot logbestanden, inspecties of periodieke compliance-rapportages voor AI-verantwoording. Deze bepalingen zijn met name relevant voor advocaten die namens cliënten contracten beoordelen.
Specifiek voor organisaties in Nederland geldt dat artikel 6:162 BW (onrechtmatige daad) van toepassing blijft, echter moet contractueel worden geborgd dat de leverancier primair aansprakelijk is. Circa 41% van de AI-gerelateerde juridische geschillen in 2024 betrof onduidelijke aansprakelijkheidsverdeling.
Welke intellectuele eigendomsrechten heeft u op AI-gegenereerde content?
Leg expliciet vast wie eigenaar is van door AI gegenereerde output en datatraining. Gebruik clausules zoals die in de EU MCC-AI (“Model Contractual Clauses for AI Procurement”) over rechten op output en datagebruik, en definities voor licentievrij gebruik of royalty-vrije exploitatie.
Dit is uiterst relevant omdat Nederlandse rechtspraak over auteursrechten op AI-gegenereerde werken nog beperkt is. Desondanks kunt u contractueel wel bescherming regelen. Voor organisaties die samenwerken met een AI-recht specialist is het verstandig deze clausules te laten reviewen, aangezien ongeveer 52% van de standaardcontracten onvoldoende IP-bescherming biedt voor AI-output.
Hoe beschermt u vertrouwelijke bedrijfsdata bij AI-verwerking?
Regels over het gebruik van afnemersdata voor AI-training zijn essentieel: pseudonimisering, verwijdering op verzoek en functionele beperkingen. Dit voorkomt namelijk dat uw data wordt gebruikt buiten contractspecificaties. Bovendien is dit ook van cruciaal belang wanneer er geen persoonsgegevens worden verwerkt, bijvoorbeeld bij bedrijfsstrategische data of financiële modellen.
Wat zijn uw rechten bij audits en inspectie van AI-systemen?
Neem expliciete rechten op voor het uitvoeren van audits of inspecties van AI-processen, inclusief inzage in logs en verplichting tot transparantieverantwoording via een AI-register. Deze audit-clausules worden steeds belangrijker nu de AI Act verplichte risicobeoordelingen introduceert voor high-risk AI-systemen.
Voor organisaties die samenwerken met leveranciers van automated decision-making systemen is periodieke controle essentieel. Specifiek in de Nederlandse context bieden audit-clausules bescherming tegen non-compliance met de Algoritmeregister-verplichtingen voor overheidsorganisaties, die tevens als best practice gelden voor de private sector.
Hoe voorkomt u vendor lock-in bij contractbeëindiging?
Regel wat er gebeurt als het contract eindigt: wie behoudt de data, AI-output, logbestanden of toegang tot modellen? Dit is uiterst cruciaal bij afhankelijkheid van leveranciersmodellen. Voorkom bijgevolg een vendor lock-in door exit-clausules op te nemen die dataportabiliteit en kennisoverdracht garanderen.
In de praktijk blijkt dat ongeveer 44% van de organisaties vastzit aan één AI-leverancier door het ontbreken van adequate exit-strategieën. Specifiek voor bedrijven in Amsterdam en omgeving die afhankelijk zijn van AI-gedreven analytics of customer service platforms, kan een gedwongen migratie kosten oplopen tot €150.000 of meer.
Wat betekent AI-proof contracteren voor uw organisatie in de praktijk?
Standaard inkoopvoorwaarden zijn zelden voorbereid op AI-implementaties. Gebruikers lopen risico op onverwachte aansprakelijkheid, verlies van inhoudelijke controle en beperkte inzage in algoritmische beslissingen. Door AI-specifieke clausules op te nemen, realiseert uw organisatie echter meerdere voordelen.
Ten eerste behoudt u transparantie en governance over kritische bedrijfsprocessen. Ten tweede beperkt u technologische risico’s door duidelijke kaders te stellen. Uiteindelijk zorgt u voor juridische zekerheid bij inzet van Generative AI, Predictive AI of andere toepassingen die steeds vaker worden geïntegreerd in zakelijke software.
Heeft uw organisatie behoefte aan juridische expertise op dit gebied? Deskundige juridische ondersteuning voorkomt kostbare fouten en beschermt uw bedrijfsbelangen optimaal.
Hoe kunnen gespecialiseerde juristen u ondersteunen bij AI-contracten?
Wij ondersteunen organisaties in Nederland bij AI-proof contracteren met een breed scala aan diensten. Daarom bieden wij onder meer actualiseren van inkoop- of leveringsvoorwaarden met AI-clausules, implementatie van transparantie-, toestemming- en auditbepalingen, en opstellen van IP-voorwaarden voor AI-output en datarechten.
Bovendien ondersteunen wij bij onderhandelingen met leveranciers over AI-gebruik, waarbij wij uw belangen behartigen conform Nederlandse wetgeving en Europese regelgeving zoals de AI Act. Met name voor organisaties in de Amsterdamse regio bieden wij lokale expertise gecombineerd met internationale kennis van AI-regelgeving.
Welke concrete stappen neemt u voor optimale AI-contractbescherming?
Neem vrijblijvend contact op met onze gespecialiseerde advocaten voor deskundig juridisch advies over uw AI-contracten. Vervolgens analyseren wij uw bestaande contracten, identificeren risico’s en ontwikkelen een op maat gemaakte strategie. Aldus bent u optimaal beschermd tegen de juridische uitdagingen die AI-implementatie met zich meebrengt.
