Non-conformiteit van een product betekent dat een geleverd product niet voldoet aan de eigenschappen die de koper op basis van de overeenkomst mocht verwachten. Fabrikanten en leveranciers dragen aansprakelijkheid voor gebreken die bij levering aanwezig zijn, waarbij de verkoper eerst herstel of vervanging moet bieden voordat prijsvermindering of ontbinding mogelijk is volgens artikel 7:17 BW.
De Nederlandse wetgeving stelt strikte eisen aan de conformiteit van geleverde producten in zakelijke transacties. Wanneer een fabrikant of leverancier goederen levert die gebreken vertonen, ontstaat namelijk een complexe juridische situatie waarbij meerdere factoren bepalen wie welke verplichtingen heeft. Fabrikanten moeten daarom precies begrijpen wanneer zij aansprakelijk zijn voor non-conformiteit en welke stappen zij moeten ondernemen om geschillen te voorkomen.
Wat bepaalt of een product non-conform is?
De beoordeling van non-conformiteit hangt af van verschillende omstandigheden die samen bepalen of een product aan de overeenkomst beantwoordt. Artikel 7:17 BW vormt het juridische kader: een afgeleverde zaak moet aan de overeenkomst beantwoorden, wat betekent dat het product de eigenschappen bezit die de koper op grond van de overeenkomst mocht verwachten:
1. De afgeleverde zaak moet aan de overeenkomst beantwoorden.
2. Een zaak beantwoordt niet aan de overeenkomst indien zij, mede gelet op de aard van de zaak en de mededelingen die de verkoper over de zaak heeft gedaan, niet de eigenschappen bezit die de koper op grond van de overeenkomst mocht verwachten. De koper mag verwachten dat de zaak de eigenschappen bezit die voor een normaal gebruik daarvan nodig zijn en waarvan hij de aanwezigheid niet behoefde te betwijfelen, alsmede de eigenschappen die nodig zijn voor een bijzonder gebruik dat bij de overeenkomst is voorzien.
3. Een andere zaak dan is overeengekomen, of een zaak van een andere soort, beantwoordt evenmin aan de overeenkomst. Hetzelfde geldt indien het afgeleverde in getal, maat of gewicht van het overeengekomene afwijkt.
4. Is aan de koper een monster of model getoond of verstrekt, dan moet de zaak daarmede overeenstemmen, tenzij het slechts bij wijze van aanduiding werd verstrekt zonder dat de zaak daaraan behoefde te beantwoorden.
5. De koper kan zich er niet op beroepen dat de zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt wanneer hem dit ten tijde van het sluiten van de overeenkomst bekend was of redelijkerwijs bekend kon zijn. Ook kan de koper zich er niet op beroepen dat de zaak niet aan de overeenkomst beantwoordt wanneer dit te wijten is aan gebreken of ongeschiktheid van grondstoffen afkomstig van de koper, tenzij de verkoper hem voor deze gebreken of ongeschiktheid had moeten waarschuwen.
6. Bij koop van een onroerende zaak wordt vermelding van de oppervlakte vermoed slechts als aanduiding bedoeld te zijn, zonder dat de zaak daaraan behoeft te beantwoorden.
De aard van het product speelt een cruciale rol. Bij volledig gereviseerde tweedehands apparaten mag de koper verwachten dat deze kort na levering geen reparaties nodig hebben. Een rechtszaak over melkrobots toonde aan dat wanneer volledig gereviseerde machines direct na ingebruikname reparaties vereisen, er sprake is van non-conformiteit. Bij gewone tweedehands producten zonder revisie gelden andere verwachtingen.
Mededelingen van de verkoper bepalen mede wat de koper mag verwachten. Als een fabrikant specifieke eigenschappen toezegt over capaciteit, duurzaamheid of technische specificaties, dan vormen deze mededelingen deel van de overeenkomst. Het bewust verzwijgen van gebreken door de verkoper leidt eerder tot aansprakelijkheid, met name wanneer de verkoper wist dat bepaalde eigenschappen voor de koper essentieel waren.
De hoedanigheid van partijen beïnvloedt de beoordeling. Van professionele handelaren en ervaren leveranciers wordt meer kennis verwacht. Deskundige partijen kunnen minder snel een beroep doen op non-conformiteit bij gebreken die zij hadden kunnen of moeten ontdekken. Daarom hanteren rechtbanken strengere normen voor bedrijven met relevante expertise dan voor minder ervaren ondernemers.
Welke verplichtingen heeft de fabrikant bij gebreken?
Zodra een koper een gebrek meldt, ontstaan voor de fabrikant of leverancier directe verplichtingen. De verkoper moet allereerst in de gelegenheid worden gesteld om te onderzoeken of daadwerkelijk sprake is van non-conformiteit. Deze onderzoeksplicht geeft de verkoper het recht om het product te inspecteren voordat verdere stappen worden ondernomen.
Bij bevestigde non-conformiteit heeft de fabrikant de verplichting om een passende oplossing te bieden. De primaire oplossing bestaat uit herstel van het gebrek of vervanging van het product. De keuze tussen herstel en vervanging hangt af van proportionaliteit: herstel moet mogelijk zijn zonder onevenredige kosten voor de verkoper. In zakelijke transacties (B2B) kunnen partijen afwijkende afspraken maken over het recht op vervanging, omdat dit recht van regelend recht is.
Meerdere herstelpogingen kunnen nodig zijn voordat de koper andere remedies mag inzetten. Jurisprudentie toont echter aan dat wanneer herstelwerkzaamheden niet het gewenste effect hebben, de koper gerechtigd is om verdere maatregelen te nemen. Na herhaalde mislukte reparaties kan de koper aanspraak maken op prijsvermindering of ontbinding van de overeenkomst.
Ontbinding van de koopovereenkomst op grond van artikel 6:265 BW leidt tot ongedaanmaking. De koper moet de non-conforme zaak terugleveren aan de verkoper, waarna de verkoper de volledige koopprijs terugbetaalt. Ontbinding is alleen mogelijk als het gebrek zodanig groot is dat de overeenkomst niet in stand kan blijven. Bij kleine afwijkingen staat het gebrek niet in verhouding tot de totale overeenkomst, waardoor ontbinding wordt afgewezen.
Hoe bewaakt u als fabrikant uw juridische positie?
De mededelingsplicht verplicht fabrikanten om bekende gebreken proactief te melden aan de koper. Het verzwijgen van gebreken kan leiden tot aansprakelijkheid, zelfs als de koper zelf onderzoek had kunnen doen. Transparante communicatie over productspecificaties, beperkingen en bekende issues beschermt de fabrikant tegen latere claims.
Algemene voorwaarden spelen een essentiële rol in het beperken van aansprakelijkheid. Via exoneratiebedingen kunnen fabrikanten hun aansprakelijkheid voor bepaalde schadeposten uitsluiten, bijvoorbeeld voor indirecte schade zoals productieverlies, extra onderhoudskosten of winstderving. De Metaalunievoorwaarden worden frequent gebruikt in de industrie en bevatten dergelijke beperkingen.
Een exoneratiebeding moet wel de toets der redelijkheid doorstaan. In een geschil over melkrobots bleef een exoneratiebeding voor indirecte schade in stand, ondanks dat de koper schade van meer dan € 150.000 leed. De rechter oordeelde dat het niet juridisch onderlegd zijn van de koper voor eigen risico komt. Deze uitspraak onderstreept het belang voor kopers om juridisch advies in te winnen, maar geeft fabrikanten tegelijk bescherming via goed opgestelde algemene voorwaarden.
Klachttermijnen in algemene voorwaarden moeten realistisch zijn. Een termijn van 14 dagen voor het indienen van klachten is gebruikelijk, maar de werkelijke klachtplicht op grond van het BW vereist klagen binnen bekwame tijd. Deze termijn hangt af van de omstandigheden: complexe industriële apparatuur kan langere inspectietijd vereisen dan standaardproducten. Als koper direct na levering klaagt, voldoet hij aan zijn klachtplicht ongeacht contractuele termijnen.
Wanneer vervalt de aansprakelijkheid van de fabrikant?
Een beroep op non-conformiteit is uitgesloten wanneer het gebrek de koper bekend was of had kunnen zijn op het moment van sluiten van de overeenkomst. Deze regel beschermt verkopers tegen claims over zichtbare of voor de hand liggende gebreken. Daarom heeft de koper een onderzoeksplicht: hij moet de eigenschappen van het product onderzoeken binnen redelijke termijn na levering.
De klachtplicht vormt een tweede grens aan de aansprakelijkheid. Non-conformiteit moet binnen bekwame tijd aan de verkoper worden gemeld, waarbij een termijn van twee maanden algemeen wordt gehanteerd. Deze termijn vangt aan zodra het gebrek de koper bekend is of had kunnen zijn. Na afloop kan geen beroep meer worden gedaan op non-conformiteit, waardoor de rechten van de koper vervallen.
Schriftelijke klachten zijn essentieel voor bewijslevering. Hoewel de wet geen vormvereiste stelt, voorkomt schriftelijk klagen discussies over tijdigheid en inhoud van de klacht. In juridische procedures moet de klager aantonen dat hij tijdig heeft geklaagd, wat zonder schriftelijk bewijs problematisch is.
Verjaringen beperken de periode waarin claims kunnen worden ingediend. De algemene verjaringstermijn bedraagt vijf jaar volgens artikel 3:306 BW, maar specifieke termijnen kunnen van toepassing zijn afhankelijk van de aard van de vordering. Fabrikanten kunnen via contractuele bepalingen kortere termijnen afspreken voor het indienen van claims, mits deze redelijk zijn.
Welke risico’s lopen fabrikanten bij bewijs van non-conformiteit?
Bewijskwesties bepalen vaak de uitkomst van geschillen over non-conformiteit. De koper moet bewijzen dat het product non-conform was op het moment van levering. Als een gebrek zich pas enige tijd na levering openbaart, kan de koper met een deskundigenrapport aantonen dat het gebrek reeds bij levering aanwezig was.
Bij consumentenkoop geldt een omgekeerde bewijslast binnen zes maanden. Deze regel is relevant voor fabrikanten die zowel aan bedrijven als aan consumenten leveren. Als een product dat aan een consument is verkocht binnen zes maanden gebreken vertoont, wordt non-conformiteit aangenomen. De verkoper moet dan bewijzen dat het product niet gebrekkig was bij levering. Voor zakelijke transacties (B2B) geldt deze omkering niet, waardoor de koper het bewijs moet leveren.
Mondeling gemaakte afspraken over producteigenschappen zijn moeilijk te bewijzen. Als partijen alleen mondeling hebben gecommuniceerd over specificaties, ontstaan bewijsproblemen wanneer de koper stelt dat bepaalde eigenschappen waren toegezegd. Fabrikanten beschermen zich door alle afspraken over producteigenschappen schriftelijk vast te leggen in offertes, orderbevestigingen en contracten.
Deskundigenrapporten spelen een cruciale rol in complexe geschillen. Bij technische producten bepaalt vaak een onafhankelijke expert of het product voldoet aan de overeengekomen specificaties. Fabrikanten kunnen hun positie versterken door proactief keuringsrapporten en testresultaten te verstrekken die de conformiteit bij levering aantonen. Kwaliteitscertificaten en fabricageprotocollen dienen als objectief bewijs.
Hoe voorkomt u als fabrikant non-conformiteitsgeschillen?
Duidelijke productspecificaties in offertes en contracten vormen de basis voor geschilpreventie. Fabrikanten moeten nauwkeurig beschrijven welke eigenschappen het product bezit, inclusief prestatieparameters, materiaalspecificaties en toepassingsmogelijkheden. Wat niet expliciet is toegezegd, kan later niet als non-conformiteit worden ingeroepen.
Communiceer beperkingen en uitsluitingen expliciet. Als een product niet geschikt is voor bepaalde toepassingen of omstandigheden, moet dit schriftelijk worden vastgelegd. Een koper die een bestelbus koopt om ladders te vervoeren, kan non-conformiteit inroepen als bevestiging van dakdragers onmogelijk blijkt, tenzij vooraf is aangegeven dat het voertuig hiervoor niet geschikt is.
Prototypes en monsters kunnen juridische verplichtingen creëren. Wanneer een fabrikant een prototype verstrekt met bepaalde eigenschappen, mag de koper verwachten dat het definitieve product dezelfde eigenschappen bezit. Afwijkingen van het prototype moeten vooraf expliciet worden gecommuniceerd en goedgekeurd door de koper.
Documenteer alle communicatie tijdens onderhandelingen en levering. E-mails, orderbevestigingen, verzendformulieren en afleverbewijzen vormen essentieel bewijs over wat is afgesproken en geleverd. Bij geschillen over non-conformiteit bepalen deze documenten vaak welke verwachtingen gerechtvaardigd waren.
Heeft u vragen over uw verplichtingen als fabrikant bij non-conformiteit? Gespecialiseerde advocaten in Amsterdam analyseren uw specifieke situatie en adviseren over contractuele bescherming, klachtafhandeling en geschilbeslechting. Neem contact op voor juridisch advies dat uw belangen behartigt en toekomstige claims voorkomt.
Wat zijn uw opties bij een non-conformiteitsclaim?
Als fabrikant of leverancier ontvangt u mogelijk een klacht over vermeende non-conformiteit. Uw eerste stap bestaat uit het onderzoeken van de claim: is het gebrek daadwerkelijk aanwezig, was het bij levering al aanwezig, en valt het onder uw verantwoordelijkheid? Een grondige inspectie met documentatie van bevindingen beschermt uw positie in eventuele vervolgprocedures.
Bied herstel of vervanging aan als de claim gegrond is. Deze oplossing voorkomt escalatie naar prijsvermindering of ontbinding. Herstel moet wel binnen redelijke termijn succesvol zijn; herhaalde mislukte reparaties versterken juist de positie van de koper. Documenteer alle herstelwerkzaamheden, gebruikte onderdelen en testresultaten om aan te tonen dat u uw verplichtingen nakomt.
Als u de claim betwist, moet u bewijzen dat het gebrek niet aan u toe te rekenen is. Mogelijke argumenten zijn dat het product correct werd geleverd volgens de overeenkomst, dat schade na levering is ontstaan door onjuist gebruik of transport, of dat de koper zijn onderzoeksplicht heeft verzuimd. Bewijslast ligt bij verschillende partijen afhankelijk van de specifieke claim.
Verweer tegen te late klachten kan effectief zijn. Als de koper niet binnen bekwame tijd heeft geklaagd, vervallen zijn rechten op non-conformiteit. U moet dan wel aantonen wanneer het gebrek voor de koper kenbaar werd en dat de klacht te laat werd ingediend. Algemene voorwaarden met specifieke klachttermijnen versterken dit verweer.
Wanneer escaleert een geschil naar een rechtszaak?
Als partijen er onderling niet uitkomen via correspondentie en onderhandelingen, kan juridische actie onvermijdelijk worden. De koper stuurt doorgaans eerst een ingebrekestelling waarin hij de verkoper in gebreke stelt en een laatste termijn geeft voor herstel of vervanging. Na afloop van deze termijn zonder bevredigende oplossing kan dagvaarding volgen.
Het toepasselijke recht en de bevoegde rechtbank moeten worden vastgesteld. Bij Nederlandse partijen is dit relatief eenvoudig: Nederlands recht is van toepassing en de rechtbank van de woonplaats van de gedaagde is bevoegd. Bij internationale transacties wordt het complexer: rechtskeuzes in contracten, de Rome I-verordening voor contractuele verplichtingen en de Brussel I-verordening voor forumkeuze spelen een rol.
Grensoverschrijdende geschillen vereisen kennis van internationaal privaatrecht. De vestigingsplaats van beide partijen, de plaats van levering en contractuele forumkeuzes bepalen welke rechtbank bevoegd is. Bij geschillen binnen de EU gelden specifieke regels die afwijken van nationale wetgeving, waarbij de eiser vaak kan kiezen tussen meerdere bevoegde rechtbanken.
Proceskosten en procesduur beïnvloeden de strategie. Een procedure bij de rechtbank duurt gemiddeld 12 tot 18 maanden in eerste aanleg, met mogelijke verlenging bij hoger beroep. Griffierechten bedragen vanaf € 127 voor kleine vorderingen tot enkele duizenden euro’s voor grote commerciële claims. Advocaatkosten variëren, maar kunnen substantieel oplopen bij complexe geschillen met deskundigenonderzoeken.
Alternatieve geschilbeslechting via mediation of arbitrage kan sneller en kosteneffectiever zijn. Veel brancheorganisaties bieden geschillencommissies die bindend advies geven zonder volledige rechtszaak. Contracten kunnen arbitrageclausules bevatten die geschillen naar arbitrage verwijzen in plaats van naar de gewone rechter.
Wilt u zekerheid over uw juridische positie als fabrikant bij een non-conformiteitsgeschil? Advocaten gespecialiseerd in ondernemingsrecht in Amsterdam beoordelen uw zaak en adviseren over de beste strategie. Van het opstellen van juridische brieven tot vertegenwoordiging in gerechtelijke procedures: professionele bijstand verhoogt uw slagingskans aanzienlijk.
Hoe onderscheidt non-conformiteit zich van productaansprakelijkheid?
Non-conformiteit moet worden onderscheiden van aansprakelijkheid voor gebrekkige producten die schade veroorzaken. Non-conformiteit ziet uitsluitend op het product zelf: het product voldoet niet aan de overeenkomst, waardoor de koper niet krijgt waarvoor hij betaalde. Remedies bestaan uit herstel, vervanging, prijsvermindering of ontbinding.
Productaansprakelijkheid betreft schade veroorzaakt door een gebrekkig product. Als een defect product letselschade of zaakschade veroorzaakt bij de koper of derden, is de producent of importeur aansprakelijk ongeacht contractuele relaties. Deze aansprakelijkheid volgt uit artikel 6:185 BW en richtlijn 85/374/EEG, waarbij strikte aansprakelijkheid geldt zonder dat schuld hoeft te worden bewezen.
Een voorbeeld verduidelijkt het verschil: een machine die niet de afgesproken capaciteit haalt is non-conform, maar veroorzaakt verder geen schade. De koper kan herstel, vervanging of prijsvermindering eisen. Als diezelfde machine echter door een ontwerpfout explodeert en letsel veroorzaakt, is sprake van productaansprakelijkheid. De producent betaalt dan letselschadevergoeding en eventuele zaakschade.
Juridische grondslag en bewijslast verschillen aanzienlijk. Bij non-conformiteit moet de koper bewijzen dat het product niet aan de overeenkomst beantwoordt, waarbij contractuele afspraken centraal staan. Bij productaansprakelijkheid moet de benadeelde aantonen dat een gebrek in het product schade heeft veroorzaakt, waarbij het product niet de veiligheid biedt die mag worden verwacht.
Fabrikanten kunnen zich via algemene voorwaarden beperkt beschermen tegen non-conformiteitsaanspraken, maar productaansprakelijkheid kan niet contractueel worden uitgesloten tegenover consumenten. Voor zakelijke afnemers is beperking van productaansprakelijkheid mogelijk, maar exoneraties voor personenschade worden vaak als onredelijk bezwarend beschouwd en vernietigd.
Praktijkvoorbeeld: geschil over industriële apparatuur
Een productiebedrijf bestelt bij een fabrikant drie speciaal aangepaste freesmachines voor € 450.000. De offerte specificeert een bewerkingscapaciteit van 200 werkstukken per dag met een nauwkeurigheid van 0,01 millimeter. De leveringsvoorwaarden verwijzen naar de algemene voorwaarden van de fabrikant, die aansprakelijkheid voor indirecte schade uitsluiten.
Na installatie blijkt de capaciteit slechts 140 werkstukken per dag. Het productiebedrijf klaagt direct schriftelijk en eist herstel. De fabrikant stuurt monteurs die software-updates uitvoeren en instellingen aanpassen, maar de capaciteit verbetert slechts marginaal tot 150 werkstukken per dag. Na drie maanden mislukte herstelpogingen stopt het productiebedrijf met betalingen.
Het productiebedrijf lijdt productieverlies van € 85.000 door gemiste orders en extra kosten van € 35.000 voor inhuur van externe capaciteit. Daarnaast betaalde het € 120.000 voor aanpassingen aan de productielijn specifiek afgestemd op de beloofde capaciteit van 200 werkstukken per dag.
De fabrikant betoogt dat kleine afwijkingen normaal zijn en acceptabel. Het exoneratiebeding zou bovendien de indirecte schade uitsluiten. Het productiebedrijf stelt dat een afwijking van 30% niet klein is en dat de machine fundamenteel non-conform is. De zaak gaat naar de rechtbank.
De rechtbank oordeelt dat de machines non-conform zijn: een afwijking van 25-30% van de expliciet toegezegde capaciteit is substantieel en niet acceptabel. De fabrikant krijgt een laatste termijn van zes weken om volledige conformiteit te realiseren. Het exoneratiebeding wordt gedeeltelijk terzijde geschoven voor de kosten van productielijnaanpassingen (€ 120.000), omdat deze directe gevolgen zijn van de non-conformiteit. Het productieverlies en inhuurkosten (€ 120.000) worden als indirecte schade beschouwd en vallen onder het exoneratiebeding.
Dit voorbeeld toont aan dat exoneratiebedingen weliswaar bescherming bieden, maar niet absoluut zijn. Directe schade die voortvloeit uit non-conformiteit blijft verhaalbaar, terwijl indirect gevolgschade kan worden uitgesloten. De grens tussen direct en indirect is casuïstisch en vraagt juridische beoordeling per situatie.
Advocaten gespecialiseerd in non-conformiteit van producten
Geconfronteerd met een aansprakelijkstelling als fabrikant of leverancier? Of wilt u als koper een verkoper aansprakelijk stellen voor non-conformiteit? Juridische expertise maakt het verschil in deze complexe materie. Neem contact op met gespecialiseerde advocaten in Amsterdam die uw belangen behartigen in onderhandelingen of gerechtelijke procedures. Bel naar uw adviseur voor persoonlijke ondersteuning bij non-conformiteitsgeschillen.
