De verkoop van een vordering betekent dat een schuldeiser zijn recht op betaling overdraagt aan een derde partij via een cessie. Deze overdracht vereist een schriftelijke akte van cessie en mededeling aan de schuldenaar, tenzij sprake is van stille cessie waarbij registratie bij de Belastingdienst volstaat.
Een vordering vertegenwoordigt het wettelijk recht van een schuldeiser om betaling te eisen van een schuldenaar. Dit recht ontstaat wanneer een partij goederen levert, diensten verricht of anderszins een financiële claim krijgt op een ander. Net zoals roerende en onroerende zaken kan ook een vordering eigendom zijn dat verhandelbaar is. De overdracht van een vordering wordt in het Nederlands recht een cessie genoemd en is geregeld in het Burgerlijk Wetboek.
Waarom verkopen bedrijven hun vorderingen?
Ondernemers kiezen ervoor om vorderingen te verkopen wanneer zij directe liquiditeit nodig hebben of wanneer incasso te veel tijd en middelen vergt. In plaats van werknemers achter onbetaalde facturen aan te laten rennen, biedt verkoop van de vordering onmiddellijke zekerheid over het te ontvangen bedrag. Daarnaast voorkomt verkoop van een vordering het risico dat een schuldenaar uiteindelijk helemaal niet betaalt.
De handelspraktijk kent talrijke partijen die gespecialiseerd zijn in het opkopen van vorderingen. Deze cessionarissen betalen doorgaans een bedrag onder de nominale waarde van de vordering, maar nemen daarmee ook het incassorisico over van de oorspronkelijke schuldeiser. Voor bedrijven met beperkte capaciteit voor debiteuren- en incassomanagement vormt dit een aantrekkelijke oplossing.
Bovendien biedt cessie mogelijkheden voor financiële planning. Wanneer een onderneming investeert in groei, kan verkoop van openstaande facturen zorgen voor het werkkapitaal dat nodig is zonder nieuwe schulden aan te gaan. Circa 75% van de bedrijven die vorderingen verkopen doet dit voor liquiditeitsdoeleinden, terwijl de overige 25% vooral incassokosten en -risico’s wil reduceren.
Wat zijn de wettelijke vereisten voor een geldige cessie?
De overdracht van een vordering vereist een akte van cessie volgens artikel 3:94 BW. Deze akte moet een schriftelijk geschrift zijn dat door beide partijen wordt ondertekend en dat bestemd is om tot bewijs te dienen. Sinds 1 juli 2010 kunnen aktes ook digitaal worden opgemaakt, bijvoorbeeld als PDF-document, mits de vastlegging voldoet aan wettelijke eisen voor betrouwbaarheid en onveranderbaarheid.
De akte van cessie moet minimaal bevatten:
- Identificatie van de cedent (verkoper) en cessionaris (koper)
- Nauwkeurige omschrijving van de over te dragen vordering(en)
- Vermelding van het verschuldigde bedrag of wijze van bepaling daarvan
- Datum van overdracht en ondertekeningen
De over te dragen vorderingen moeten voldoende bepaald zijn in de akte. Dit betekent dat een algemene formulering als “alle vorderingen” doorgaans onvoldoende is. Daarentegen volstaat een omschrijving zoals “alle vorderingen uit hoofde van factuur nummer 2024-001 gedateerd 15 januari 2024 ten bedrage van € 15.000” wel aan deze eis.
Hoe werkt de mededelingsplicht bij cessie?
Na het opstellen van de akte van cessie moet de overdracht worden medegedeeld aan de schuldenaar, tenzij sprake is van stille cessie. Deze mededelingsplicht volgt uit artikel 3:94 lid 3 BW en is essentieel voor de voltooiing van de levering. Zonder geldige mededeling blijft de schuldenaar bevrijdend kunnen betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser, ook al is de vordering al overgedragen aan een derde.
De mededeling van cessie hoeft niet aan strikte vormvereisten te voldoen, maar moet wel duidelijk maken dat de vordering is overgedragen en aan wie de schuldenaar voortaan moet betalen. Een schriftelijke mededeling geniet de voorkeur omdat deze later als bewijs kan dienen. Echter, ook een mondelinge mededeling of zelfs een stilzwijgende kennisname door de schuldenaar kan in beginsel voldoen.
Daarnaast speelt het moment van mededeling een cruciale rol. Rechtspraak toont aan dat een mededeling die plaatsvindt voordat de akte van cessie is opgemaakt, onvoldoende is om de levering te voltooien. De Rechtbank Amsterdam oordeelde onlangs dat een schuldenaar die vooraf werd geïnformeerd over een voornemen tot overdracht, maar niet na ondertekening van de akte, rechtmatig kon blijven betalen aan de oorspronkelijke schuldeiser.
Voor de cessionaris is het daarom van groot belang om:
- De mededeling direct na ondertekening van de cessieakte te verzenden
- Schriftelijk bewijs te behouden van verzending en ontvangst
- De schuldenaar te instrueren over het nieuwe rekeningnummer voor betaling
- Te controleren of de schuldenaar de mededeling daadwerkelijk heeft ontvangen
Binnen 14 dagen na ondertekening van de cessieakte dient de schuldenaar geïnformeerd te zijn om betalingsverwarring te voorkomen. Een schuldenaar die na correcte mededeling nog betaalt aan de cedent, betaalt niet bevrijdend en blijft het bedrag verschuldigd aan de cessionaris.
Wanneer is stille cessie toegestaan?
Stille cessie biedt een alternatief waarbij mededeling aan de schuldenaar achterwege blijft. Voor stille cessie is echter vereist dat de cessieakte een authentieke of geregistreerde onderhandse akte betreft. Een authentieke akte wordt opgemaakt door een notaris, terwijl een onderhandse akte door partijen zelf wordt opgesteld maar vervolgens moet worden geregistreerd bij de Belastingdienst.
Bij stille cessie blijft de oorspronkelijke schuldeiser als inningsgevolmachtigde optreden namens de cessionaris. De schuldenaar weet niet dat de vordering is overgedragen en blijft gewoon betalen aan de partij die hij kent. Dit voorkomt discussies over de vraag aan wie betaald moet worden en vermindert het risico op betalingsvertraging door verwarring.
Stille cessie komt regelmatig voor bij factoringconstructies waarbij een financieringsmaatschappij vorderingen opkoopt maar de relatie tussen schuldeiser en schuldenaar intact wil laten. Eveneens gebruiken bedrijven stille cessie als onderpand voor financiering zonder dat hun klanten hiervan op de hoogte raken.
Welke beperkingen gelden voor de overdracht van vorderingen?
Niet alle vorderingen zijn vrijelijk overdraagbaar. Artikel 3:83 BW bepaalt dat partijen in overeenkomsten kunnen uitsluiten dat vorderingen worden overgedragen of dit kunnen onderwerpen aan een toestemmingsvereiste. Dergelijke bedingen komen regelmatig voor in algemene voorwaarden van met name grotere ondernemingen die controle willen behouden over wie hun schuldeiser is.
Een uitsluitingsbeding moet duidelijk in de overeenkomst of algemene voorwaarden zijn opgenomen. Formulering zoals “overdracht van rechten en verplichtingen uit deze overeenkomst is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de wederpartij” is daarvoor toereikend. Wanneer een schuldeiser ondanks een dergelijk beding toch overgaat tot cessie zonder toestemming, blijft de overdracht weliswaar rechtsgeldig tussen cedent en cessionaris, maar kan de schuldenaar zich hierop beroepen en weigeren te betalen aan de cessionaris.
Daarnaast zijn bepaalde vorderingen naar hun aard niet overdraagbaar. Bijvoorbeeld vorderingen die nauw verbonden zijn met de persoon van de schuldeiser, zoals alimentatievorderingen of schadevergoedingen voor immateriële schade, kunnen doorgaans niet worden gecedeerd. Eveneens gelden specifieke regels voor arbeidsrechtelijke vorderingen waarbij overdracht aan strikte voorwaarden is gebonden ter bescherming van de werknemer.
Praktijkvoorbeeld: cessie tijdens juridische procedure
Een onderneming uit Amsterdam verrichtte in 2020 vastgoedbemiddelingsdiensten ter waarde van € 125.000 exclusief BTW. Omdat de opdrachtgever weigerde te betalen, startte de onderneming een incassoprocedure bij de Rechtbank Amsterdam. De rechtbank wees een vordering toe van € 170.859,62 inclusief vertragingsrente en proceskosten.
Omdat de debiteur ook na het vonnis niet betaalde, werd beslag gelegd op een onroerende zaak van de debiteur. Deze onroerende zaak werd voor € 606.000 aan de schuldeiser toegewezen, wat 70% van de marktwaarde vertegenwoordigde. Aangezien de vordering inmiddels was opgelopen tot € 188.062,88, moest de schuldeiser het verschil van € 417.937,12 terugbetalen aan de debiteur.
Één dag voordat het vonnis definitief zou worden, besloot de schuldeiser zijn volledige procedurele positie te verkopen aan een gespecialiseerde incassopartij voor € 351.619,90. Hierdoor ontving de schuldeiser direct liquiditeit zonder te hoeven wachten op afwikkeling van de executie en de terugbetaling. De koper nam alle rechten en verplichtingen over en regelde de verdere afwikkeling met de debiteur.
Dit voorbeeld illustreert hoe cessie ook in vergevorderde juridische procedures toegepast kan worden. Zelfs hangende een procedure bij de rechtbank of het gerechtshof kan een schuldeiser besluiten zijn vordering te verkopen. De nieuwe eigenaar treedt dan in de procedure op als eisende partij.
Wat zijn de gevolgen voor de schuldenaar?
De schuldenaar is geen partij bij de cessie-overeenkomst tussen cedent en cessionaris. Desondanks heeft de overdracht belangrijke gevolgen voor de schuldenaar. Na mededeling van de cessie moet de schuldenaar voortaan betalen aan de cessionaris. Betaling aan de oorspronkelijke schuldeiser is vanaf dat moment niet meer bevrijdend.
Echter, totdat de cessie wordt medegedeeld, mag de schuldenaar wel bevrijdend betalen aan de cedent. Dit beschermt de schuldenaar tegen onzekerheden over aan wie hij moet betalen. Bovendien kan de schuldenaar alle verweren die hij tegen de cedent had, ook inroepen tegen de cessionaris. Bijvoorbeeld als de gefactureerde diensten niet of gebrekkig zijn geleverd, kan de schuldenaar ook na cessie een beroep doen op verrekening of opschorting.
Wanneer een schuldenaar na correcte mededeling van cessie per ongeluk nog betaalt aan de cedent, is deze betaling niet bevrijdend. De schuldenaar blijft het bedrag verschuldigd aan de cessionaris en zal dit dus opnieuw moeten betalen. Daarna kan de schuldenaar proberen het per abuis aan de cedent betaalde bedrag terug te vorderen als onverschuldigde betaling.
Wilt u zekerheid over de juridische positie bij de verkoop van een vordering? Onze gespecialiseerde advocaten in Amsterdam analyseren uw situatie en adviseren over de optimale strategie voor cessie, factoringconstructies en incassoprocedures.
Hoe verhoudt cessie zich tot factoring?
Factoring is een specifieke vorm van cessie waarbij een onderneming haar debiteuren-portefeuille of individuele facturen verkoopt aan een factoringmaatschappij. Bij factoring gaat het doorgaans om lopende handelsvorderingen die nog niet opeisbaar zijn. De factoringmaatschappij betaalt direct een percentage van de factuurwaarde uit, vaak tussen 80% en 90%, en draagt zorg voor de administratie en incasso.
Het belangrijkste verschil met gewone cessie ligt in de structurele aard van factoring. Waar cessie vaak betrekking heeft op specifieke, individuele vorderingen, gaat factoring meestal over een doorlopende overeenkomst waarbij alle vorderingen op bepaalde debiteuren automatisch worden overgedragen. Daarnaast biedt factoring vaak aanvullende diensten zoals debiteurenbeheer, kredietbewaking en bescherming tegen oninbaarheid.
Bij factoring onderscheiden we ‘open factoring’ waarbij debiteuren worden geïnformeerd over de cessie, en ‘stille factoring’ waarbij dit niet gebeurt. Stille factoring vereist registratie bij de Belastingdienst volgens artikel 3:94 lid 3 BW. Open factoring daarentegen vereist mededeling aan iedere schuldenaar afzonderlijk, wat administratief belastend kan zijn bij veel debiteuren.
Wat zijn de fiscale aspecten van cessie?
De verkoop van een vordering heeft BTW-gevolgen die afhangen van de specifieke omstandigheden. Volgens jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie kan de overdracht van een procedurele positie uit een juridische procedure BTW-belast zijn. Dit geldt met name wanneer de vordering in rechte is vastgesteld en de inning daadwerkelijk is gewaarborgd.
Echter, de overdracht van reguliere schuldvorderingen blijft doorgaans buiten de BTW-heffing. Bij stille cessie waarbij alleen de economische eigendom wordt overgedragen, is eerder sprake van een niet-economische activiteit dan bij volledige cessie waarbij ook alle juridische rechten en verplichtingen overgaan. De Belastingdienst hanteert hierbij het uitgangspunt dat bij ‘geld voor geld’ transacties geen sprake is van een BTW-belaste dienst.
Voor de cedent kan cessie gevolgen hebben voor de behandeling van eerder in aftrek gebrachte BTW op oninbare vorderingen. Wanneer een vordering als oninbaar is afgeboekt en de BTW is teruggevorderd, maar de vordering later alsnog wordt verkocht, moet de cedent de eerder teruggevorderde BTW opnieuw afdragen. Dit voorkomt onterechte voordelen uit de combinatie van BTW-teruggave en verkoopopbrengst.
Welke rol speelt de advocaat bij cessie?
Procesrechtadvocaten spelen een cruciale rol bij zowel de totstandkoming als de uitvoering van cessies. Bij het opstellen van de cessieakte waarborgt juridische expertise dat alle wettelijke vereisten worden nageleefd en dat de over te dragen vorderingen voldoende bepaald zijn omschreven. Daarnaast adviseren advocaten over de vraag of stille cessie mogelijk is of dat mededeling aan de schuldenaar noodzakelijk is.
Wanneer cessie plaatsvindt tijdens een lopende juridische procedure, kunnen procedurele complicaties ontstaan. Een veelgemaakte fout is dagvaarden namens de verkeerde partij. Bijvoorbeeld wanneer een moedervennootschap een procedure start voor vorderingen die eigenlijk toebehoren aan een dochtervennootschap. Dergelijke omissies kunnen echter worden hersteld door tijdig een cessieakte op te maken waarbij de vordering wordt overgedragen aan de eisende partij in de procedure.
Rechtbanken en gerechtshoven stellen strenge eisen aan het bewijs van cessie. In geschillen over de vraag aan wie betaald moet worden of wie bevoegd is een procedure te voeren, moet de cessionaris kunnen aantonen dat een geldige cessieakte bestaat en dat de schuldenaar correct is geïnformeerd. Advocaten verzamelen dit bewijs en voeren dit aan in procedures.
Een specialist in procesrecht onderkent direct:
- Of de cessieakte aan alle wettelijke vereisten voldoet
- Wanneer en hoe mededeling aan de schuldenaar moet plaatsvinden
- Welke verweren de schuldenaar kan voeren tegen de cessionaris
- Hoe cessie tijdens een lopende procedure moet worden uitgevoerd
- Welke bewijsstukken nodig zijn om cessie in rechte aannemelijk te maken
Neem contact op met ons advocatenkantoor in Amsterdam voor persoonlijk juridisch advies over de verkoop van vorderingen, cessieconstructies en de juridische aspecten van factoringovereenkomsten in uw specifieke situatie.
Wat zijn veelvoorkomende valkuilen bij cessie?
De praktijk laat zien dat verschillende fouten regelmatig voorkomen bij de verkoop van vorderingen. Een veelvoorkomende vergissing is het ontbreken van een schriftelijke cessieakte. Mondelinge afspraken over overdracht van vorderingen zijn onvoldoende en leiden niet tot een geldige cessie. Eveneens moet de akte worden opgemaakt vóór de mededeling aan de schuldenaar plaatsvindt.
Daarnaast onderschatten partijen vaak het belang van een nauwkeurige omschrijving van de over te dragen vorderingen. Algemene formuleringen als “alle huidige en toekomstige vorderingen” voldoen niet aan de eis van voldoende bepaaldheid. Iedere vordering moet individueel identificeerbaar zijn aan de hand van factuurgegevens, overeenkomsten of andere objectieve criteria.
Ook de timing van de mededeling vormt een risico. Wanneer te lang wordt gewacht met informeren van de schuldenaar, kan deze inmiddels bevrijdend hebben betaald aan de cedent. De cessionaris loopt dan het risico dat hij het bedrag moet terugvorderen van de cedent, wat problematisch wordt als deze ondertussen failliet is gegaan of het geld al heeft uitgegeven.
Aanvullend vergeten partijen soms om te controleren of cessie contractueel is uitgesloten. Algemene voorwaarden bevatten regelmatig bedingen die overdracht verbieden zonder toestemming. Cessie in strijd met een dergelijk beding is weliswaar geldig tussen cedent en cessionaris, maar de schuldenaar kan weigeren te betalen aan de cessionaris en zich bevrijdend betalen aan de cedent.
