Wat is wanprestatie en wanneer heeft u recht op schadevergoeding?
Wanprestatie is elke tekortkoming in de nakoming van een contractuele verbintenis die de schuldenaar kan worden toegerekend. U heeft automatisch recht op schadevergoeding zodra de tekortkoming toerekenbaar is én de leverancier in verzuim verkeert of nakoming blijvend onmogelijk is geworden. Deze regeling volgt uit artikel 6:74 BW en geldt voor alle zakelijke overeenkomsten, van simpele leveringen tot complexe dienstverleningscontracten.
In de Nederlandse rechtspraktijk onderscheiden we drie hoofdcategorieën wanprestatie: niet-nakoming (leverancier levert helemaal niet), gebrekkige nakoming (geleverde producten vertonen defecten), en late nakoming (deadline wordt overschreden). Daarnaast speelt het cruciale onderscheid tussen inspanningsverplichtingen en resultaatsverplichtingen. Bij een leverancier van producten geldt doorgaans een resultaatsverplichting – het product moet simpelweg voldoen aan de specificaties en tijdig (conform afspraak) geleverd worden. Dienstverlenende leveranciers hebben echter vaak een inspanningsverplichting, waarbij van hen vakbekwaam en zorgvuldig handelen wordt verwacht conform professionele standaarden.
Ondernemers in Amsterdam en heel Nederland maken jaarlijks naar schatting 18% van alle overeenkomsten met leveranciers mee waarbij discussies ontstaan over gebrekkige nakoming. De financiële impact daarvan loopt uiteen van kleine correcties tot existentiële bedreigingen voor bedrijven die afhankelijk zijn van tijdige levering of correcte dienstverlening.
Hoe stelt u een leverancier formeel in gebreke?
De ingebrekestelling is een schriftelijke aanmaning waarin u de leverancier een redelijke termijn geeft (doorgaans 14 dagen) om de wanprestatie te herstellen. Pas na afloop van deze termijn treedt het verzuim in en ontstaat het recht op schadevergoeding. Deze procedure is verplicht tenzij nakoming blijvend onmogelijk is of de leverancier uitdrukkelijk heeft aangegeven niet te zullen presteren.
Uw ingebrekestelling moet aan drie kernvereisten voldoen. Ten eerste omschrijft u concreet welke contractuele afspraak de leverancier schendt – verwijs naar specifieke artikelen in de overeenkomst, offerte of algemene voorwaarden. Ten tweede geeft u een realistische hersteltermijn die proportioneel is aan de aard van de tekortkoming. Bij een critical IT-systeem dat niet werkt kan deze termijn 48 uur bedragen, terwijl bij een vertraagde levering van kantoorartikelen 14 dagen redelijk is. Ten derde meldt u welke juridische stappen u zult ondernemen bij uitblijvende nakoming: ontbinding, schadevergoeding, vervangende levering door derden.
Verstuur de ingebrekestelling per aangetekende post of per e-mail met lees- en ontvangstbevestiging. Bewaar deze digitale bewijsstukken zorgvuldig – zij vormen namelijk de basis van uw latere vorderingen. In de Amsterdamse rechtspraak zien we regelmatig dat vorderingen stranden omdat ondernemers geen deugdelijk bewijs van verzending kunnen overleggen.
Bovendien dient u binnen een redelijke termijn te klagen over geconstateerde gebreken. Deze termijn varieert per branche maar ligt doorgaans tussen enkele dagen (bederfelijke waren) tot enkele maanden (complexe machines). Doet u dit niet, dan verspeelt u mogelijk uw rechten. Deze klachtplicht geldt zelfs als u nog geen ingebrekestelling stuurt – een tijdige protestbrief is essentieel.
Welke rechten heeft u na een ingebrekestelling?
Na afloop van de gestelde termijn beschikt u over vier hoofdrechten: nakoming afdwingen via de rechter, de overeenkomst ontbinden, aanvullende of vervangende schadevergoeding vorderen, en uw eigen betalingsverplichtingen opschorten. Deze rechtsmiddelen kunnen onder voorwaarden worden gecombineerd, bijvoorbeeld ontbinding plus schadevergoeding.
Opschorting van betaling
Het opschortingsrecht (artikel 6:52 BW) biedt een krachtig pressiemiddel. Zodra een leverancier toerekenbaar tekortschiet, mag u uw betalingsverplichtingen stopzetten totdat herstel plaatsvindt. Echter, het opgeschorte bedrag moet proportioneel zijn aan de geleden schade. Bij een factuur van €10.000 voor een compleet IT-systeem waarvan 90% correct werkt, kunt u niet de volledige betaling blokkeren – maximaal €1.000 in dit voorbeeld.
Daarnaast moet er samenhang bestaan tussen de vordering en de verbintenis. U kunt niet de betaling voor product A opschorten omdat product B gebrekkig is, tenzij beide onderdeel zijn van één integrale overeenkomst. Nederlandse rechtbanken hanteren deze samenhangeis strikt.
Kondig opschorting altijd schriftelijk aan met vermelding van de juridische grondslag, het opgeschorte bedrag en de voorwaarden voor opheffing. Onrechtmatige opschorting maakt u aansprakelijk voor vertragingsschade aan de leverancier – een kostbare fout die ondernemers geld kost.
Ontbinding van de overeenkomst
Ontbinding beëindigt het contract met terugwerkende kracht. U kunt buitengerechtelijk ontbinden door een ondubbelzinnige schriftelijke verklaring aan de leverancier, of gerechtelijk ontbinden via een kort geding of bodemprocedure. Buitengerechtelijke ontbinding werkt sneller en goedkoper, maar brengt procesrisico’s mee indien de rechter later oordeelt dat de ontbinding onterecht was.
De tekortkoming moet voldoende ernstig zijn om ontbinding te rechtvaardigen. Bij geringere gebreken volstaat herstel of prijsvermindering. Nederlandse rechters toetsen dit aan artikel 6:265 BW: ontbinding is mogelijk als de tekortkoming de overeenkomst in redelijkheid rechtvaardigt, rekening houdend met aard en ernst van de tekortkoming en belangen van beide partijen.
Schadevergoeding vorderen
Aanvullende schadevergoeding compenseert extra kosten terwijl de overeenkomst voortduurt – denk aan vertragingsschade, gederfde winst tijdens de periode van non-conformiteit, of kosten voor tijdelijke alternatieven. Vervangende schadevergoeding komt in plaats van nakoming en omvat het positief contractsbelang: het verschil tussen de contractuele prestatie en de waarde van wat u daadwerkelijk ontving.
Uw schadevergoeding omvat directe schade (reparatiekosten, mindere waarde, vervangingskosten) en indirecte schade (omzetderving, imagoschade, contractuele boetes aan uw eigen klanten). Echter, velen algemene voorwaarden beperken of uitsluiten aansprakelijkheid voor indirecte schade. Dergelijke exoneratiebedingen zijn in B2B-relaties in principe geldig, zo bevestigt het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden consistent.
Hoe berekent u de omvang van uw schade?
Schadevergoeding moet alle nadelen compenseren die rechtstreeks voortvloeien uit de wanprestatie, voor zover deze voorzienbaar waren bij contractsluiting en causaal verband houden met de tekortkoming. U draagt de bewijslast voor bestaan en omvang van de schade – documenteer daarom minutieus.
Stel, een leverancier levert een productiemachine drie maanden te laat. Uw directe schade omvat: de huurkosten (€4.500) voor een vervangingsmachine, extra arbeidskosten (€6.000) door inefficiëntie van het alternatief, en transportkosten (€800). Uw indirecte schade bestaat uit gederfde winst (€45.000) omdat u een lucratieve order moest afwijzen wegens gebrek aan capaciteit, plus een contractuele boete (€15.000) die uw eigen klant u oplegde.
Documenteer elke kostenpost met facturen, orderbevestigingen, e-mailcorrespondentie en eventueel een accountantsverklaring. Bij gederfde winst is het verschil tussen bruto-omzet en daadwerkelijke winst cruciaal – u moet bewijzen welke variabele kosten u had bespaard. Amsterdamse advocaten adviseren een schadestaat op te stellen: een gedetailleerde specificatie per schadepost met onderbouwing.
Bovendien geldt een schadebeperkingsplicht (artikel 6:101 BW). U moet redelijke maatregelen nemen om schade te voorkomen of beperken. Indien een alternatieve leverancier tijdig beschikbaar was tegen marktconforme prijzen, dan behoort u deze in te schakelen. Nalaten hiervan levert eigen schuld op die uw vordering reduceert.
Wat zijn de beperkingen van aansprakelijkheid?
In B2B-contracten zijn exoneratiebedingen die aansprakelijkheid beperken of uitsluiten in principe rechtsgeldig, mits zij niet onredelijk bezwarend zijn of in strijd met redelijkheid en billijkheid. Consumenten genieten wettelijke bescherming die afwijking verbiedt, maar ondernemers worden geacht hun eigen broek op te houden.
Typische exoneratieclausules in leveranciersvoorwaarden bepalen dat aansprakelijkheid beperkt blijft tot de factuurwaarde, dat indirecte schade is uitgesloten, of dat de leverancier enkel verplicht is tot herstel, vervanging of creditering naar eigen keuze. Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden oordeelde dat dergelijke bepalingen toelaatbaar zijn tussen professionele partijen, zelfs wanneer dit betekent dat de afnemer genoegen moet nemen met een onvolledig bruikbaar product.
Echter, drie categorieën gevallen doorbreken exoneratiebedingen. Ten eerste: opzet of bewuste roekeloosheid van de leverancier. Geen enkele clausule beschermt tegen frauduleus of bewust nalatig handelen. Ten tweede: schade aan personen door producten of diensten – hier geldt productaansprakelijkheid die dwingendrechtelijk is. Ten derde: bepalingen die bij toetsing aan artikel 6:233 sub a BW onredelijk bezwarend blijken, rekening houdend met onderhandelingsmacht, kenbaarbeid, branchenormen.
Ondernemers in Amsterdam die leveranciersvoorwaarden beoordelen, letten daarom op: het totale risicoprofiel (niet alleen de aansprakelijkheidsclausule), de vraag of kernverplichtingen zijn uitgezonderd van exoneratie, en of er verzekeringsdekking voor restrisico’s bestaat. Een leverancier die levering garandeert binnen 10 werkdagen maar vervolgens elke aansprakelijkheid uitsluit voor vertragingsschade, creëert een lege huls – dergelijke bepalingen kunnen als onredelijk bezwarend worden aangemerkt.
Hoe verhoudt wanprestatie zich tot overmacht?
Overmacht is een niet-toerekenbare tekortkoming die buiten de schuld van de leverancier ligt en niet voor zijn risico komt, waardoor schadevergoedingsplicht vervalt. Leveranciers beroepen zich regelmatig op overmacht bij vertragingen door leveranciersketenproblemen, natuurrampen, pandemieën of overheidsmaatregelen.
De wet onderscheidt absolute en relatieve overmacht. Bij absolute overmacht is nakoming blijvend onmogelijk geworden – de contractuele prestatie kan eenvoudigweg niet meer worden geleverd. Denk aan een uniek kunstwerk dat verbrand is. Beide partijen zijn dan van hun verplichtingen bevrijd. Bij relatieve overmacht is nakoming tijdelijk verhinderd of aanzienlijk bezwaard maar niet onmogelijk. Hier geldt dat de prestatie wordt opgeschort tijdens de overmachtsperiode.
Echter, niet elke verhindering kwalificeert als overmacht. Nederlandse rechters toetsen streng: was de gebeurtenis voorzienbaar bij contractsluiting? Had de leverancier de gevolgen kunnen voorkomen of beperken? Komt het risico volgens verkeersopvattingen voor rekening van de leverancier? Een producent die één leverancier gebruikt voor kritieke componenten kan zich moeilijker op overmacht beroepen dan een producent die zijn risico’s spreidt over meerdere leveranciers.
Bovendien sluiten veel contracten bepaalde overmachtssituaties expliciet uit of alloceren zij risico’s contractueel. Algemene voorwaarden specificeren bijvoorbeeld dat stakingen bij de leverancier, valutaschommelingen of grondstofprijsstijgingen geen overmacht vormen. Controleer daarom altijd de overmachtsclausule in uw overeenkomst.
Welke rol spelen algemene voorwaarden?
Algemene voorwaarden bepalen grotendeels uw rechten en verplichtingen bij wanprestatie, maar worden getoetst aan artikel 6:233 BW (vernietigbaarheid bij onredelijk bezwarende bedingen) en artikel 6:248 lid 2 BW (redelijkheid en billijkheid). Echter, professionele partijen die zelf standaardvoorwaarden hanteren kunnen geen beroep doen op vernietiging van andermans voorwaarden (artikel 6:235 lid 3 BW) – de pot verwijt dan de ketel dat hij zwart ziet.
In de praktijk ontstaan drie conflictsituaties. Voorwaardenstrijd: beide partijen verwijzen naar hun eigen voorwaarden die elkaar tegenspreken. Nederlandse rechters passen dan vaak de knock-out regel toe: tegenstrijdige bepalingen vervallen beide en worden vervangen door wettelijke regels. Tegenstrijdigheid met individuele afspraken: specifieke contractuele toezeggingen prevaleren boven algemene voorwaarden. Onduidelijkheid: clausules worden uitgelegd tegen de gebruiker (artikel 6:238 lid 2 BW).
Effectieve leveranciersmanagement vereist daarom dat u vooraf onderhandelt over kernvoorwaarden. Schrap of beperk exoneratieclausules die uw risico’s onaanvaardbaar vergroten, eis meetbare service levels (SLA’s) met contractuele boetes, en leg klachtenprocedures vast met reactietermijnen. Amsterdamse ondernemers die deze due diligence nalaten, betalen gemiddeld 23% meer aan schadevergoedingsadvocaten dan ondernemers die vooraf contractuele bescherming regelen.
Wanneer schakelt u juridische expertise in?
Raadpleeg een gespecialiseerde advocaat zodra de schade substantieel is (indicatief vanaf €10.000), de leverancier ontbinding betwist, of complexe juridische kwesties spelen rond toerekenbaarheid, causaliteit of exoneratiebedingen. Vroegtijdige juridische advisering voorkomt procedurefouten die later onherstelbaar zijn.
Nederlandse advocaten in contractenrecht hanteren doorgaans uurtarieven tussen €200-€400, afhankelijk van senioriteit en specialisatie. Voor standaardprocedures (ingebrekestelling, buitengerechtelijke ontbinding, onderhandelingen) kunt u vaak een vaste fee afspreken, bijvoorbeeld €2.500-€5.000 voor een compleet traject tot aan schikking. Bij gerechtelijke procedures gelden andere kostenstructuren: bodemprocedures in handelsgeschillen kosten gemiddeld €15.000-€35.000 aan advocaatkosten plus griffierechten en deskundigenkosten.
Echter, artikel 6:96 BW bepaalt dat buitengerechtelijke incassokosten onderdeel zijn van schadevergoeding indien deze redelijk zijn. Dit betreft de kosten van één of twee aanmaningsbrieven volgens het BIK-tarief (€40-€6.775 afhankelijk van hoofdsom). Procedurekosten worden volgens het liquidatietarief vergoed – doorgaans slechts 30-50% van de werkelijke advocaatkosten.
Specialisten in verbintenissenrecht in Amsterdam adviseren daarom: probeer minnelijke schikking voordat u procedeert. Circa 65% van wanprestatieprocedures eindigt alsnog in een vergelijk, vaak na aanzienlijke kosten. Zet een gespecialiseerde bemiddelaar of mediator in die binnen enkele sessies een zakelijke oplossing faciliteert – dit bespaart tijd, geld en relatieschade.
Wat zijn veelgemaakte fouten bij wanprestatie?
De drie kostbaarste fouten zijn: onmiddellijk een alternatieve leverancier inschakelen zonder de oorspronkelijke leverancier herstelkans te gunnen, opschorten zonder deugdelijke juridische grondslag, en nalaten binnen redelijke termijn te klagen over gebreken. Deze procedurefouten verzwakken uw rechtspositie drastisch.
Neem bijvoorbeeld een ondernemer die een softwareleverancier inhuurt voor een maatwerk ERP-systeem. Bij oplevering blijken diverse modules niet te voldoen aan specificaties. Zonder formele ingebrekestelling schakelt de ondernemer direct een andere partij in voor €45.000 om het systeem aan te passen. De oorspronkelijke leverancier weigert vervolgens betaling van zijn factuur (€60.000) én weigert de herstelkosten te vergoeden. In de procedure oordeelt de rechtbank dat de ondernemer zijn herstelplicht (artikel 7:23 BW) schond – de leverancier had eerst de kans moeten krijgen om kosteloos te herstellen. De ondernemer kan slechts een beperkte korting vorderen.
Daarnaast onderschatten ondernemers vaak de bewijsproblematiek. Bij complexe dienstverlening of technische producten is vakkundig bewijs cruciaal. Schakel tijdig een technisch deskundige in die de gebreken vaststelt, de causale relatie met de wanprestatie bewijst, en de herstelkosten of waardevermindering kwantificeert. Dergelijke expertiserapporten kosten weliswaar €2.500-€10.000, maar vormen het fundament van succesvolle procedures.
Bovendien bestaat het risico van voorbarige betaling onder protest. Sommige ondernemers betalen een factuur “onder voorbehoud van verrekening” of “onder protest”, maar formuleren dit onvoldoende helder. Effectieve protestbetalingen vereisen een expliciete, gelijktijdige schriftelijke verklaring waarin u de juridische grondslag van uw bezwaar uiteenzet en aangeeft dat u de betaling slechts verricht onder voorbehoud van terugvordering.
Hoe voorkomt u toekomstige geschillen met leveranciers?
Preventie door contractuele risicoallocatie, heldere specificaties en structurele leveranciersmonitoring reduceert wanprestatie-incidenten met naar schatting 40-60%. Investeer daarom in robuuste contracten en actief leveranciersmanagement.
Start met gedetailleerde specificaties van het te leveren product of de dienst. Vage omschrijvingen leiden tot interpretatieverschillen. Bij IT-projecten werkt u met functionele en technische requirements, acceptatiecriteria en testprocedures. Bij producten definieert u technische normen, kwaliteitsstandaarden, verpakkingseisen en inspectieprocedures. Deze specificaties worden bijlagen bij het contract.
Vervolgens structureert u Service Level Agreements (SLA’s) met meetbare prestatie-indicatoren en contractuele consequenties. Bijvoorbeeld: “Leverancier levert binnen 5 werkdagen na bestelling. Bij overschrijding met 1-5 werkdagen vervalt 10% van de factuurwaarde; bij overschrijding met meer dan 5 werkdagen heeft opdrachtgever het recht op ontbinding plus vergoeding van gederfde winst tot maximaal 50% van de orderwaarde.” Dergelijke liquidated damages clausules bieden rechtszekerheid en stimuleren tijdige nakoming.
Daarnaast implementeert u mijlpalen met betalingskoppeling bij gefaseerde projecten. Betaal bijvoorbeeld 30% vooraf, 40% bij tussentijdse acceptatie en 30% na finale oplevering. Dit creëert natuurlijke controlemomenten en beperkt uw financiële exposure indien problemen ontstaan.
Tenslotte organiseert u structureel overleg met strategische leveranciers: kwartaalreviews waarin prestaties worden geëvalueerd tegen afgesproken KPI’s, risico’s worden besproken en verbeterpunten worden geïdentificeerd. Deze proactieve aanpak detecteert potentiële wanprestaties vroeg en faciliteert constructieve oplossingen voordat juridische escalatie nodig is. Bedrijven met volwassen supplier relationship management rapporteren 45% minder contractgeschillen dan bedrijven zonder dergelijke processen.
Wanprestatie door leveranciers vereist adequaat juridisch handelen. Raadpleeg een gespecialiseerde advocaat in contractenrecht voor analyse van uw specifieke situatie, begeleiding bij formele procedures en maximalisering van uw schadevergoeding. Neem vandaag nog contact op voor een vrijblijvend intakegesprek over uw leveranciersgeschil.
