Stel, u gaat als fabrikant, leverancier, bemiddelaar, distributeur handelsagent een samenwerking aan die gericht is op een voortdurende prestatie (u sluit bijvoorbeeld herhaaldelijk koopovereenkomsten of biedt herhaaldelijk diensten aan). In het juridisch jargon spreken we dan over een duurovereenkomst. Onder die paraplu van een samenwerking, kunnen bijvoorbeeld meerdere koopovereenkomsten worden gesloten, of het aangaan van diensten als bijvoorbeeld handelsagent. Het opzeggen van een distributieovereenkomst of agentuurovereenkomst is gebonden aan juridische kaders. Voor een agentuurovereenkomst ligt dat in Nederland iets meer vast, omdat het burgerlijk wetboek een afdeling kent waar de voornaamste regels van het agentuurrecht zijn bepaald. Bij het opzeggen van een distributieovereenkomst kijken we in Nederland meer naar de jurisprudentie, oftewel wat de rechters in Nederland ‘redelijk en billijk’ vinden bij het opzeggen van een duurovereenkomst. In deze blog informeert onze advocaat contractenrecht over het op juiste wijze opzeggen van een duurovereenkomst.
Distributieovereenkomst opzeggen
Allereerst informeren we u er graag over dat er een verschil bestaat tussen het ‘ontbinden’ en het ‘opzeggen’ van een distributieovereenkomst. Die terminologie zien wij in de handelspraktijk veelvuldig door elkaar lopen, maar er zijn verschillen. Wees altijd terughoudend met het ‘beëindigen’ van een distributieovereenkomst, omdat u daarmee juridisch minder zegt. Dat kan namelijk zowel een ontbinding als een opzegging inhouden.
Kort samengevat: bij het ontbinden van een distributieovereenkomst schiet een contractspartij tekort, waardoor het gerechtvaardigd is afscheid van elkaar te nemen. Een partij ‘ontbindt’ dan de distributieovereenkomst. Bij het opzeggen van een distributieovereenkomst respecteert u de contractuele opzeggingsgronden, dan wel de termijn die staat voor een (regelmatige) opzegging, al dan niet door het voorstellen van een bijkomende (schade)vergoeding.
WAT IS de definitie van EEN DISTRIBUTIEOVEREENKOMST?
Een distributieovereenkomst kan het beste worden gedefinieerd als een overeenkomst tussen een fabrikant en een distributeur over de verkoop en levering van producten of diensten. De distributeur verkoopt vervolgens diensten of producten voor eigen rekening en onder eigen naam aan afnemers. De distributieovereenkomst is een onbenoemde overeenkomst naar Nederlands recht. In een distributieovereenkomst is veel vastgelegd, denk hierbij aan: de duur van de overeenkomst, het toepasselijk recht, de bevoegde rechter, maar ook de exclusiviteit van een bepaald contractsgebied, verkoopdoelen etc.
Eisen voor het opzeggen van een distributieovereenkomst
In de basis speelt een aantal elementen een rol of een duurovereenkomst, zoals een distributieovereenkomst, kan en mag worden opgezegd. Ook kunnen er voorwaarden aan verbonden worden. In de regel kan een distributieovereenkomst worden opgezegd. Dat is te allen tijde het vertrekpunt. Echter, in Nederland wordt meegewogen of een dergelijk opzegging maatschappelijk ook aanvaardbaar is. Met andere woorden (en in lijn met vaste rechtspraak), de zogeheten “eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen – in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval – meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging bestaat”.
Daarnaast is er nog een tweede element: uit dezelfde eisen kan ook voortvloeien dat er voor de opzegging een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen. Zeker wanneer partijen al vele jaren zaken met elkaar doen, is de lijn dat een abrupte opzegging niet acceptabel is. Als bruggetje adviseren we om in ieder geval (gelet op de voorbeelden in de rechtspraak) bij duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd rekening te houden met 1,2 maand opzegtermijn per contractsjaar, maar dat is geen vastomlijnd uitgangspunt. Kortom, wanneer u vijf jaar zaken met elkaar gedaan hebt, is een opzegtermijn van 6 maanden een goed vertrekpunt.
Een derde element is dat een opzegging al dan gecombineerd kan en moet worden met een aanbod tot het betalen van een schadevergoeding. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de opzegging direct leidt tot schadeposten en het op die grond redelijk is dit te vergoeden.
Kortom, bij de opzegging moet altijd worden getoetst of gegeven de omstandigheden:
• daarvoor een zwaarwegende grond nodig is;
• een (langere) opzegtermijn nodig is;
• het betalen van een schadevergoeding nodig is.
Onze advocaat contractenrecht Remko Roosjen begeleidt maakbedrijven bij de opzegging van distributieovereenkomsten. De lijn die daarvoor moet worden getrokken is niet altijd even eenvoudig. MAAK Advocaten adviseert maakbedrijven over hun positie en voert dan vaak de onderhandelingen om bij een opzegging zonder te veel kleerscheuren afscheid te nemen.
OPZEGGEN van een DISTRIBUTIEOVEREENKOMST VOOR BEPAALDE TIJD
Een distributieovereenkomst is in de regel niet tussentijds opzegbaar wanneer voor een bepaalde periode een overeenkomst is aangegaan. Denk aan de distributie van uw Nederlandse producten door een buitenlandse handelspartner, waarin u heeft geïnvesteerd in een overeenkomst voor vijf (5) jaar. Het zou bepaald onwenselijk zijn als uw distributeur, nadat zij van uw kennis als fabrikant bepaalde voordelen heeft genoten, de samenwerking zomaar kan stoppen. Omgekeerd kan het ook voor een distributeur van groot belang zijn de samenwerking voor een vaste termijn aan te gaan, zonder dat er tussentijds afscheid kan worden genomen. Als distributeur gaat u namens naar uw afnemers verplichtingen aan, waarbij u van de fabrikant verwacht dat deze ook gedurende die termijn kan en zal blijven presteren (en u dit zonodig kan afdwingen).
Twee belangrijke uitzonderingen:
1. Let u vooral wel op het feit dat er uit de wet wel andere opzegmogelijkheden kunnen volgen. Zo kan een overeenkomst van opdracht wél direct worden opgezegd door de opdrachtgever. Veel dienstverleners zijn zich daar niet altijd even goed van bewust. U dient daar in ieder geval van te weten dat dit in zakelijke overeenkomsten ook in contracten kan worden weggeschreven, zodat ook dan in de regelde vaste periode geldt (voor bijvoorbeeld vijf jaren).
2. Een ander punt waarop u moet letten is of de duurovereenkomst die u gaat sluiten niet zélf in een tussentijdse opzegclausule voorziet. Ook dat is namelijk een grond om toch korter te contracteren (en voor de slimme contractant soms een escape om niet te lang gebonden te zijn aan bijvoorbeeld een distributieovereenkomst). Een voorbeeld is bijvoorbeeld een zogeheten ‘change of control’ bepaling (stel het bedrijf wordt overgenomen, dan mag deze de distributieovereenkomst direct opzeggen). Een ander voorbeeld is wanneer een andere partij conservatoir beslag legt bij uw bedrijf (ook dan kan een clausule worden opgenomen dat de andere partij de distributieovereenkomst mag opzeggen).
Kortom, de opzegging van een duurovereenkomst voor bepaalde tijd is aan tamelijk strakke eisen onderworpen. Toch kan de wet of de overeenkomst een opening bieden en het is zaak dat u zich daarover goed laat informeren door bijvoorbeeld een advocaat contractenrecht. Uitsluitend wanneer de redelijkheid en billijkheid dat vergen óf sprake is van onvoorziene omstandigheden die de samenwerking ontwrichten, kan een contract voor bepaalde tijd eerder worden opgezegd. De lijn in de rechtspraak is daarin een terughoudende.
CORNAVIRUS EN DISTRIBUTIEOVEREENKOMSTEN
Het coronavirus kan enorme invloed hebben op een distributieovereenkomst. Sterker, het kan in onze optiek gezien worden als een ‘onvoorziene omstandigheid’. Juridisch betekent dit dat ook een in beginsel (nog) niet direct opzegbare distributieovereenkomst mogelijk toch kan worden ontbonden of worden gewijzigd. Ook de redelijkheid en billijkheid kunnen ertoe leiden dat bepaalde opgenomen zaken in de distributieovereenkomst niet langer gelden, of dat deze aanvullend werkt op ontwrichte verhoudingen. Laat u goed over het coronavirus en contractenrecht informeren, voordat een distributieovereenkomst wordt opgezegd, dan wel wanneer u met een opzegging geconfronteerd wordt.
OPZEGGING DISTRIBUTIEOVEREENKOMST VOOR ONBEPAALDE TIJD (MET/ZONDER OPZEGOPTIE)
Anders dan een agentuurovereenkomst, kennen we voor distributieovereenkomsten en (nog) voor franchiseovereenkomsten geen wettelijke regels. We noemen dat ‘onbenoemd’.
Voor een distributieovereenkomst die al jaren loopt, dient u goed te weten welke consequenties u daarmee (al dan iet ongewild) in het leven hebt geroepen.
Tot de kern teruggebracht kunt u een voor onbepaalde doorlopende duurovereenkomst opzeggen. Natuurlijk zal een rol spelen onder welke condities u die bent aangegaan. Zijn er bijvoorbeeld voorwaarden geschapen om op enig moment kortstondig op te mogen zeggen? Of, is er een wettelijke regel die een snelle(re) opzegtermijn rechtvaardigt?
Ook hier spelen de drie elementen die we eerder bespraken. Namelijk, kunnen de “eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen – in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval – meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging bestaat”? En verder: moet er een bepaalde opzegtermijn in acht worden genomen wanneer partijen al onbepaalde tijd met elkaar zaken doen en ten slotte, is in deze situatie een aanvullende schadevergoeding op zijn plaats?
Op dergelijke wijze moet een afweging worden gemaakt hoe u als fabrikant, distributeur, handelsagent of andere afnemer opzegt. U doet er verstandig aan hierover na te denken en in uw opzegbrief een goed doordacht voorstel over te brengen. Doet u dat niet, dan kunt u in een civiele procedure voor de rechter worden veroordeeld tot hoge kostenposten. De rechter zal – zeker in B2B situaties – meestal oordelen dat de samenwerking daadwerkelijk is gestopt en dan enkel de financiële afwikkeling bij het geschil betrekken. Wanneer u dus niet zorgvuldig heeft nagedacht over het uit elkaar gaan, levert dat processuele risico’s op.
OPZEGGING OF ONTBINDING VAN OVEREENKOMSTEN
Naast het opzeggen van een overeenkomst kunt u een duurovereenkomst, zoals een distributieovereenkomst of een agentuurovereenkomst, mogelijk ontbinden. Er moet samengevat dan een tekortkoming zijn van de andere partij, bijvoorbeeld sales targets worden niet gehaald, of leveringen komen herhaaldelijk te laat aan. Wanneer er sprake is van overmacht, dus een situatie die niet aan u als fabrikant of distributeur kan worden toegerekend, stagneert de samenwerking, kan dit een reden zijn te mogen ontbinden. Denk bijvoorbeeld aan een bedrijfsbrand, storm of een andere blokkade.
Wanneer alsnog op een later moment kan worden gepresteerd (als juristen noemen we dat ‘ nog niet blijvend onmogelijk’), moet de gebrekkig presterende partij wel eerst in ‘verzuim’ komen te verkeren. Dat kan bijvoorbeeld door het toezenden van een sommatiebrief met het geven van een extra termijn om alsnog te presteren. Verzuim kan ook van rechtswege ontstaan, bijvoorbeeld wanneer de eerdere termijn fataal was, of u uit een mededeling kan afleiden dat de afgesproken prestatie ook in de toekomst niet meer kan of zal worden nagekomen. Is er verzuim, dan mag u de duurovereenkomst ontbinden. De grond zal wel voldoende gewicht moeten hebben om een ontbinding te rechtvaardigen, daar moet u dan wel goed rekening mee houden. Kortom, een te geringe tekortkoming is niet voldoende. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat 1 levering van vele leveringen te laat is, of 1 factuur over het hoofd is gezien.
Wat van belang is, is dat ontbinding dus een ander regime heeft. Ook roept ontbinding zogeheten ongedaanmakingsverbintenissen in het leven. Wat gekocht is moet worden teruggeleverd en wat betaald is moet worden gerestitueerd. Dat kan soms tot onwenselijke situaties leiden. Wanneer dat te voorzien is kan de ontbindingsregeling naar Nederlands recht ook worden uitgesloten. Dit omdat het regelend recht is.
De opzegging vereist geen tekortkoming, maar een sterkere toetsing van de redelijkheid en billijkheid. Wanneer u voor de keuze staat, laat u dan goed informeren welke remedies u kan inroepen.
ADVOCATEN GESPECIALISEERD IN DISTRIBUTIEOVEREENKOMSTEN
Bent u in onderhandeling over een distributieovereenkomst, of wilt u weten hoe u een zachte landing maakt bij het opzeggen ervan? De advocaten van MAAK Advocaten in Amsterdam helpen u daar graag in verder. Zoekt u advocaten gespecialiseerd in distributieovereenkomsten, dan bent u bij ons aan het juiste adres. Neem contact op met onze advocaat contractenrecht Remko Roosjen en informeer naar uw mogelijkheden.
