Inhoudsopgave
De beëindiging van een agentuurovereenkomst is een belangrijk onderwerp binnen het Nederlandse agentuurrecht. De regels hieromtrent zijn grotendeels van dwingend recht en geïmplementeerd uit de Europese Agentuurrichtlijn. Deze regels bieden bescherming aan de agent en stellen verplichtingen voor de principaal. Als advocaat voor commerciële agentuurovereenkomsten wordt mij vaker gevraagd of, en zo ja hoe, een agentuurovereenkomst moeten worden opgezegd, en welke gevolgen dat heeft. In onderstaande bijdrage wordt ingegaan op veelgestelde vragen rondom agentuur.
Definitie agentuurovereenkomst
De definitie van een agentuurovereenkomst is geregeld in artikel 7:428 BW:
1. De agentuurovereenkomst is een overeenkomst waarbij de ene partij, de principaal, aan de andere partij, de handelsagent, opdraagt, en deze zich verbindt, voor een bepaalde of een onbepaalde tijd en tegen beloning bij de totstandkoming van overeenkomsten bemiddeling te verlenen, en deze eventueel op naam en voor rekening van de principaal te sluiten zonder aan deze ondergeschikt te zijn.
2. De bepalingen van deze afdeling zijn niet van toepassing op agentuurovereenkomsten waarop de Wet op het financieel toezicht van toepassing is.
3. Ieder der partijen is verplicht de wederpartij op haar verzoek een ondertekend geschrift te verschaffen dat de dan geldende inhoud van de agentuurovereenkomst weergeeft.
Meer specifiek, een agentuurovereenkomst (ook wel handelsagentuurovereenkomst genoemd) is dus een bijzondere overeenkomst waarbij een zelfstandige tussenpersoon (de agent) tegen een vergoeding duurzaam is verbonden aan een principaal om in diens naam en voor diens rekening te bemiddelen bij het tot stand brengen van overeenkomsten.
Belangrijkste kenmerken agentuurovereenkomst
De belangrijkste kenmerken van een agentuurovereenkomst zijn:
- De agent is een onafhankelijke tussenpersoon, geen werknemer.
- De agent bemiddelt bij het sluiten van overeenkomsten voor de principaal en vertegenwoordigt deze soms.
- De agent ontvangt een vergoeding, vaak een provisie over de gesloten overeenkomsten.
- De agent werkt voor rekening en risico van de principaal, niet voor eigen rekening.
- Er is een duurzame, bestendige relatie tussen agent en principaal beoogd.
De agentuurovereenkomst is in Nederland wettelijk geregeld in afdeling 7.7.4 van het Burgerlijk Wetboek en is grotendeels van dwingend recht ter bescherming van de agent als zwakkere partij. Zo gelden er specifieke regels voor de opzegging, schadeloosstelling bij beëindiging (klantenvergoeding) en concurrentiebedingen.
Opzegtermijn agentuurovereenkomst
Een agentuurovereenkomst kan vastgesteld worden voor een vaste of een onbepaalde periode. Bij overeenkomsten voor onbepaalde tijd zijn de volgende opzegtermijnen voor de principaal wettelijk vastgelegd:
- Minimaal 1 maand: voor het afronden van het eerste jaar
- 2 maanden: na het voltooien van het tweede jaar
- 3 maanden: na het derde jaar
- 4 maanden: na het vierde jaar
- 6 maanden: vanaf het vijfde jaar en verder
Voor de agent gelden dezelfde opzegtermijnen, tenzij de overeenkomst voorziet in een kortere termijn voor de agent. De opzegtermijnen zijn minimumtermijnen, dus partijen kunnen overeenkomen dat langere termijnen gelden.
Beide partijen mogen overeenkomen om een langere opzegtermijn te hanteren dan deze wettelijke minima. Voor overeenkomsten die zijn aangegaan voor een bepaalde tijd, loopt de overeenkomst automatisch af op de einddatum, tenzij er een verlenging plaatsvindt.
Deze wettelijke bepalingen zijn bindend en zijn bedoeld om de agent te beschermen als de zwakkere partij. Als een opzegtermijn te kort is, kan de rechter deze ambtshalve verlengen tot het wettelijke minimum.
Bijzondere opzeggingsgronden bij agentuur
Naast de reguliere opzegging met inachtneming van de opzegtermijnen, kan een agentuurovereenkomst ook met onmiddellijke ingang worden opgezegd indien er een gegronde reden bestaat. Dit is het geval bij een tekortkoming van zodanige aard dat de wederpartij de overeenkomst redelijkerwijs niet langer ongewijzigd in stand kan laten.
Een bijzondere opzeggingsgrond voor de principaal is indien de agent wegens ziekte of gebrek blijvend niet meer in staat is zijn werkzaamheden te verrichten. De principaal moet dan wel een redelijke termijn in acht nemen.
Schadeloosstelling en goodwill bij opzegging van een agentschap
Indien de principaal de overeenkomst opzegt, heeft de agent recht op een schadeloosstelling (klantenvergoeding) tenzij de opzegging gegrond is op feiten of omstandigheden die aan de agent kunnen worden toegerekend. De schadeloosstelling compenseert de agent voor het verlies van de door hem opgebouwde goodwill. De hoogte ervan is gemaximeerd op het equivalent van één jaars provisie, berekend over het gemiddelde van de laatste vijf jaar of, indien korter, over de gehele duur van de overeenkomst.
Gerechtelijke conversie van een agentuurovereenkomst
Indien een agentuurovereenkomst bepalingen bevat die in strijd zijn met de dwingende regels van het agentuurrecht, kan de rechter deze bepalingen op verzoek van een partij aanvullen of wijzigen (converteren) zodat zij wel in overeenstemming zijn met de wet. Zo kan de rechter een te korte opzegtermijn aanvullen tot de wettelijke minimumtermijn.
De rechter heeft een ruime bevoegdheid tot conversie, maar mag daarbij niet tornen aan de hoofdverbintenissen van de overeenkomst. Bovendien moet de geconverteerde bepaling passen binnen de strekking van de overeenkomst en de bedoeling van partijen.
Arbitrage en forumbeding in een agentuurcontract
Partijen kunnen overeenkomen dat geschillen over de agentuurovereenkomst worden voorgelegd aan arbitrage in plaats van de overheidsrechter. Echter, indien de agent een natuurlijk persoon is, kan deze zich na beëindiging van de overeenkomst alsnog tot de overheidsrechter wenden voor vorderingen op grond van de dwingende bepalingen van het agentuurrecht, zoals de klantenvergoeding. Een forumbeding dat de bevoegdheid van de Nederlandse rechter uitsluit, is in dat geval vernietigbaar.
Conclusie ten aanzien van beëindiging agentuur
De regels omtrent de beëindiging van agentuurovereenkomsten bieden de agent een sterke bescherming. De principaal moet opzegtermijnen in acht nemen en mogelijk een schadeloosstelling betalen. De rechter kan ingrijpen door nietige bepalingen te converteren en arbitragebedingen terzijde te stellen. Dit dwingende karakter vloeit voort uit de Europese Agentuurrichtlijn en beoogt de zwakkere positie van de agent te compenseren.
Advocatenkantoor gespecialiseerd in agentuurovereenkomsten
Ons gespecialiseerde advocatenkantoor voor agentuur helpt u graag verder bij vragen rondom de beëindiging van agentuurovereenkomsten. Wanneer u advies wilt inwinnen over een contractrechtelijke vraag, dan biedt ons kantoor daartoe mogelijkheden. Wij zijn in heel Nederland actief en bieden ook support bij internationale vraagstukken.
We hebben een sterk team van advocaten met als specialisatie contractenrecht. Onze advocaat commercial law Remko Roosjen geeft leiding aan dit team en we horen graag hoe we u het beste kunnen ondersteunen. Bent u op zoek naar andere praktijkgebieden, dan kunnen onze advocaten in Amsterdam u mogelijk ook ondersteunen, of aan een geschikte partner doorverwijzen. Uw belang staat bij ons te allen tijde voorop en we zoeken graag naar praktische oplossingen en snel resultaat. Neem contact op met onze specialist contractenrecht in Amsterdam en ontdek uw mogelijkheden.
