“Altijd de kleine lettertjes lezen”…. ok de niet-professionele contractant zal dit credo vaak hebben gehoord. Toch worden deze kleine lettertjes, ofwel algemene voorwaarden, zelfs door de professionele contractant onjuist toegepast of door de consument voor lief genomen. Voer voor een eindeloze stroom aan gerechtelijke procedures, want zijn ze nu nodig bij mijn onderneming, staan er onredelijk bezwarende bedingen, welke voorwaarden zijn nu eigenlijk van toepassing of zijn er überhaupt algemene voorwaarden van toepassing op mijn overeenkomst? In een recente uitspraak van de Hoge Raad komt de bekendheidsuitzondering bij algemene voorwaarden aan bod. De uitspraak is in beginsel weinig verrassend, maar verdient bespreking nu de Hoge Raad de mogelijkheid tot vernietiging verder inperkt. In deze blog gaan onze advocaten contractenrecht in op de toepasselijkheid van algemene voorwaarden, veelvoorkomende problemen met algemene voorwaarden en de oplossing van potentiële geschillen hieromtrent.
Ter hand stellen van algemene voorwaarden?
Tussen partijen, De Eendracht en Verkoper, is in een periode van 6 jaar een grote hoeveelheid aan koopovereenkomsten gesloten. De procedure is gevoerd over 2 specifieke overeenkomsten, gesloten op 15 april 2014 en 4 juni 2014. Na telefonische onderhandelingen zijn partijen tot mondelinge overeenstemming gekomen, waarna door sales contracten de koopovereenkomst schriftelijk is bevestigd. Bij deze contracten wordt verwezen naar de branchevoorwaarden, de CNGD, waarin een arbitragebeding is opgenomen (lees meer over arbitrage in deze blog). Op een bepaald moment ontstaat een geschil over de kwaliteit van het geleverde product, waarbij De Eendracht een dagvaardingsprocedure opstart. Verkoper voert verweer dat deze procedure niet gevoerd kan worden nu een arbitragebeding van toepassing is. De Eendracht stelt dat dit beding vernietigd dient te worden omdat de voorwaarden nooit door Verkoper ter hand zijn gesteld. Hier speelt de vraag naar de bekendheidsuitzondering bij algemene voorwaarden.
Vernietiging van de kleine lettertjes
Met de onderhavige uitspraak perkt de Hoge Raad de mogelijkheid tot vernietiging van algemene voorwaarden verder in. Een wederpartij kan algemene voorwaarden niet vernietigen als hij daarmee bekend is (de bekendheidsuitzondering bij algemene voorwaarden). Hiertoe maakt het niet langer uit of die bekendheid door toedoen van de gebruiker is ontstaan, of dat deze toevalligerwijze op een andere manier kennis heeft genomen van de voorwaarden. Dit onderbouwt de Hoge Raad met de omstandigheid dat de bestuurder van De Eendracht een cursus heeft gevolgd waarin de CNGD ruimschoots aan bod zijn gekomen. De Eendracht wordt dan ook geacht bekend te zijn geweest met de algemene voorwaarden, en dus ook het abritragebeding, waardoor zij geen beroep kan doen op vernietiging van het beding. De vorderingen worden afgewezen.
Wat is de definitie van algemene voorwaarden?
De wet geeft als definitie van algemene voorwaarden: een of meer bedingen die zijn opgesteld teneinde in een aantal overeenkomsten te worden opgenomen, met uitzondering van bedingen die de kern van de prestaties aangeven, voor zover deze laatstgenoemde bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn geformuleerd. De gebruiker is degene die de algemene voorwaarden in een overeenkomst gebruikt, de wederpartij is degene die door ondertekening van een geschrift of op andere wijze de gelding van de algemene voorwaarden heeft aanvaard.
Toepasselijkheid van algemene voorwaarden
Onze advocaten in Amsterdam behandelen veel geschillen rondom (fouten in) algemene voorwaarden. De wet stelt twee eisen aan algemene voorwaarden die vatbaar zijn voor problemen. Allereerst dient de gebruiker de wederpartij in de gelegenheid tet stellen om van de algemene voorwaarden kennis te nemen en daarnaast mogen deze algemene voorwaarden niet onredelijk bezwarend zijn.
- Kennisnemen van algemene voorwaarden
Iedereen die algemene voorwaarden van toepassing verklaart op een te sluiten overeenkomst dient te voldoen aan de informatieplicht. De gebruiker dient de wederpartij voor, of bij het sluiten van de overeenkomst een redelijke mogelijkheid te hebben gegeven om van de algemene voorwaarden kennis te nemen. Indien de gebruiker niet aan deze informatieplicht voldoet, zijn de algemene voorwaarden in beginsel vernietigbaar.
Hierbij zij opgemerkt dat voor vernietiging van de algemene voorwaarden door de wederpartij een beroep op vernietiging dient te worden gedaan. Gebeurt dit niet, dan zullen – ondanks het niet voldoen aan de informatieplicht – de algemene voorwaarden van toepassing blijven. Ook verdient opmerking dat niet alle wederpartijen een beroep op vernietiging wegens schending van de informatieplicht kunnen doen. Grote ondernemingen zijn hiervan uitgezonderd, alsook de wederpartij die dezelfde algemene voorwaarden gebruikt als de gebruiker.
Voor het voldoen aan de informatieplicht dienen de algemene voorwaarden voor, of bij het sluiten van de overeenkomst ter hand te worden gesteld. Dit betekent dat de wederpartij ze heeft moeten kunnen inzien. Er zijn verschillende wijzen waarop dit kan geschieden. U kunt de voorwaarden fysiek overhandigen, u kunt ze ter inzage leggen op de plaats waar de dienst wordt verricht, u kunt ze toesturen per e-mail of op de website plaatsen. Hierbij is het belangrijk dat u dan ook uitdrukkelijk naar (de vindplaats van) de algemene voorwaarden verwijst. Ook bestaat de mogelijkheid uw voorwaarden bij de Kamer van Koophandel of de griffie van een gerecht te deponeren. Hiertoe dient nog steeds verwezen te worden naar de plaats van inzage, en indien verzocht dienen deze kosteloos toegestuurd te worden.
De bekendheidsuitzondering
In het kader van de informatieplicht heeft de Hoge Raad een uitzondering gemaakt op de vernietiging (zo volgt uit het arrest Geurtzen/Kampstaal. Hierin wordt de zogeheten bekendheidsuitzondering geformuleerd, waarbij een beroep op vernietiging niet zou slagen. Hierbij wordt onder andere geformuleerd dat sprake is van bekendheid met de algemene voorwaarden indien partijen regelmatig gelijksoortige overeenkomsten sluiten en de gebruiker zijn voorwaarden al bij de eerste overeenkomst ter hand had gesteld.
Onredelijk bezwarend beding in algemene voorwaarden
Een onredelijk bezwarend beding zorgt voor een onredelijke benadeling van de wederpartij en leidt tot vernietiging van het beding. Let wel, dit betekent niet dat de gehele set algemene voorwaarden wordt vernietigd, ook een enkel beding kan worden vernietigd waarbij de rest van de voorwaarden in stand blijft.
Uit de wet volgt een aantal bedingen die altijd onredelijk bezwarend zijn. Deze bedingen zijn te vinden in artikel 6:236 BW, beter bekend als de zwarte lijst.
Uit de wet volgt ook een aantal bedingen die niet zonder meer onredelijk bezwarend zijn, maar waarvan het wel wordt vermoed. Hiertoe dient te worden bewezen dat ze niet onredelijk bezwarend zijn. De bewijslast hiervan ligt dan ook bij de gebruiker. Deze bedingen zijn te vinden in artikel 6:237 BW, beter bekend als de grijze lijst.
Voor zowel de zwarte als de grijze lijst geldt dat de hierin opgesomde bedingen niet-limitatief zijn. Zo kan een beding dat niet op de grijze lijst staat in sommige gevallen dan ook wél onredelijk bezwarend zijn. Andersom, zoals hierboven gesteld, kan, mits aangetoond door de gebruiker dat er wel sprake is van een redelijk beding, een beding van de grijze lijst worden geoordeeld als niet onredelijk bezwarend. Het is dan ook raadzaam om juridisch advies in te winnen bij het opstellen van uw algemene voorwaarden. Onze advocaat contractenrecht voor algemene voorwaarden uit Amsterdam kan u hierbij helpen.
Battle of forms bij algemene voorwaarden
In gevallen komt het voor dat bij het sluiten van een overeenkomst door beide partijen algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard. Ervan uitgaande dat deze op de juiste wijze over en weer zijn verstrekt rijst de vraag welke voorwaarden nu van toepassing zijn. Het Nederlands recht geeft hiertoe de oplossing in artikel 6:225 lid 3 BW en stelt hierbij dat indien bij aanbod en aanvaarding naar twee verschillende sets algemene voorwaarden is verwezen, aan de tweede verwijzing geen werking toekomt wanneer daarbij niet tevens de toepasselijkheid van de andere algemene voorwaarden uitdrukkelijk van de hand wordt gewezen. Simpel gezegd dient in een geval als deze bij de aanvaarding de eigen algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard, waarbij u aan de wederpartij kenbaar maakt dat het eerder gedane aanbod niet wordt aanvaard onder toepassing van die algemene voorwaarden. De battle of forms komt ook voor in internationale handelsgeschillen. In een eerdere blog ging onze advocaat contractenrecht hier nader op in.
Vernietiging heeft terugwerkende kracht.
Artikel 3:83 BW bepaalt dat een vernietiging terugwerkende kracht heeft. Dat wil zeggen dat het beding waarop een gebruiker een beroep heeft gedaan wordt geacht nooit te hebben bestaan. Er kan buitengerechtelijke vernietiging van een beding plaatsvinden, maar dit kan ook via een gerechtelijke procedure.
Beperking van de vernietiging, uitbreiding van de bekendheidsuitzondering
Terugkomend op de onderhavige uitspraak van de Hoge Raad wordt de bevoegdheid tot vernietiging beperkt. De bekendheidsuitzondering wordt hierbij juist uitgebreid. Waar normaal gesproken van de bekendheidsuitzondering sprake was in het geval van reeds eerder tussen partijen gesloten overeenkomsten met dezelfde algemene voorwaarden, oordeelt de Hoge Raad dat het volgen van de Graancursus ook zorgt voor bekendheid met de CNGD en de daarin opgenomen arbitrageclausule. Hierdoor dient ervan uit te worden gegaan dat De Eendracht, ten tijde van het sluiten van de overeenkomst, bekend was, althans bekend mocht worden geacht met de inhoud van de CNGD.
Het belang van dit arrest zit hem er dan ook met name in dat u nog voorzichtiger dient om te gaan met de (aanvaarding van) algemene voorwaarden, nu de kans op een geslaagd beroep op vernietiging door deze uitbreiding van de bekendheidsuitzondering kleiner wordt.
Advocaat algemene voorwaarden
Maak Advocaten in Amsterdam is onder andere gespecialiseerd in het contractenrecht. Wilt u advies inwinnen over de bekendheidsuitzondering bij algemene voorwaarden, of heeft u problemen met een door u aangegane set algemene voorwaarden? Wilt u een procedure opstarten om een beding te vernietigen? Wij brengen graag uw juridische positie in beeld om u vervolgens van een praktisch advies te voorzien en/of u bij te staan in een gerechtelijke procedure. Neem gerust contact op met onze advocaat contractenrecht of met een van onze andere advocaten gespecialiseerd in algemene voorwaarden.
