Handelspartijen sluiten vaak niet enkel een koopovereenkomst of een overeenkomst tot het leveren van diensten gericht op een enkele transactie. Partijen beogen doorgaans langer aan elkaar verbonden te zijn en sluiten daarvoor (los van de onderliggende koopovereenkomsten) een zogeheten duurovereenkomst. Bij een duurovereenkomst hebben partijen zich gecommitteerd tot een voortdurende prestatie of wordt een reeds van prestaties overeengekomen over een langere periode, zoals bijvoorbeeld een agentuurovereenkomst, franchiseovereenkomst of distributieovereenkomst. Het aangaan of opzeggen van een duurovereenkomst leidt – zo blijkt uit de gepubliceerde de rechtspraak – nogal eens tot levendige discussies. In de periode september 2018-april 2019 zijn er 32 uitspraken gepubliceerd over distributieovereenkomsten.Neem contact met ons op
duurovereenkomsten en reden voor opzegging
Wanneer we spreken over een duurovereenkomst en de redenen van een opzegging, kan dat alle kanten op gaan. Veelvoorkomende onderwerpen van geschil bij duurovereenkomsten zijn:
Moet er wel in Nederland geprocedeerd worden in een internationaal geschil en wordt dit beheerst door Nederlands recht?
In welk (contracts)gebied en voor welke periode komt een partij exclusiviteit toe? Bijvoorbeeld het alleen distributeur/handelsagent mogen zijn de Benelux, of Duitsland.
Een partij presteert gebrekkig, niet of niet-tijdig. Dat kan allerlei redenen hebben, zoals een overmachtsituatie. Hoe wordt hiermee omgesprongen?
Alles wat nadelig afwijkt van het ideale plaatje bij de gesloten overeenkomsten, noemen we schade. Denk ook aan het afscheid nemen van elkaar tegen té kort opzegtermijnen. Is het in de gegeven omstandigheden wel aanvaardbaar om (direct) de duurovereenkomst op te zeggen, en mag het daarom niet?
Hoeveel maanden/jaren moet in acht worden genomen bij het opzeggen van een duurovereenkomst? Dit is vaak een hekel punt wanneer niets geregeld is, of er (meerdere keren) stilzwijgend is verlengd.
Wat mochten partijen over en weer van elkaar verwachten en aan elkaar toekennen? Juristen duiden dit ook wel aan als “Haviltexen” (afgeleid van een gelijknamig arrest), waarbij een discussie wordt gevoerd over de partijbedoeling bij een overeenkomst (kwaliteit van geleverde producten/diensten, wijze waarop concurrentie mag worden bediend enz.)
OPZEGGEN DUUROVEREENKOMST
Tijdens samenwerking of duurzame handelsrelaties kunnen zich op den duur een variëteit aan omstandigheden voordoen waardoor samenwerking of voortzetting van de handelsrelatie niet langer gewenst is. Bijvoorbeeld omdat de distributieketen wijzigt, de agentuurovereenkomst niet tot het beoogde resultaat leidt of er een verschil in inzicht ontstaat in hoe de samenwerking eruit moet zien. Kortom, uiteenlopende redenen kunnen ten grondslag liggen aan de behoefte om een duurovereenkomst op te zeggen. Onze advocaat contractenrecht gaat in op de kansen en valkuilen teneinde zulke langdurige situaties ook bij een einde een zachte landing te kunnen geven. Het opzeggen van een duurovereenkomst kent in ieder geval een aantal wezenlijke onderdelen waar u op moet letten.
DUUROVEREENKOMSten in de RECHTSPRAAK
Het leerstuk van opzegging van duurovereenkomsten wordt gevormd door de rechtspraak. Dit komt omdat een wettelijke regeling ontbreekt voor veel van zulke overeenkomsten. Dit worden onbenoemde overeenkomsten genoemd. Veelvoorkomende overeenkomsten zijn bijvoorbeeld de franchise- en distributieovereenkomst. Wel wordt daarbij teruggegrepen op het algemene verbintenissen- en vermogensrecht, maar een uitputtende afdeling hiervoor ontbreekt. De agentuurovereenkomst is daarentegen wel geregeld in het burgerlijk wetboek.
De Hoge Raad heeft de afgelopen jaren een aantal belangrijke uitspraken gedaan indien partijen geen afspraken hebben gemaakt omtrent opzegging van zo’n duurovereenkomst. Het uitgangspunt is daarbij bijvoorbeeld dat een duurovereenkomst die voor onbepaalde tijd is aangegaan in beginsel kan worden opgezegd.
Wel kunnen de eisen van redelijkheid en billijkheid dan met zich brengen dat opzegging ongeoorloofd is en dat er:
(i) een voldoende zwaarwegende opzeggronden dient te bestaan,
(ii) een opzegtermijn in acht moet worden genomen, of
(iii) dat de opzegging gepaard moet gaan met het aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding. Wanneer zulke verplichtingen zich voordoen is casuïstisch waarvoor de omstandigheden van het geval belangrijk zijn.
Onafhankelijk van de vraag of er nu wel of niet een opzeggingsmogelijkheid contractueel is bedongen dient aan deze redelijkheids- en billijkheidscriteria te worden getoetst of de opzegging (on)aanvaardbaar is.
Uit een leidend arrest van de Hoge Raad (ook wel bekend onder de partijnamen: Goglio/SMQ) valt een viertal situaties te onderscheiden:
Een eerste situatie kan zich voordoen indien de duurovereenkomst voor onbepaalde tijd is aangegaan en er geen opzegregeling is opgenomen. In die situatie is de overeenkomst in beginsel opzegbaar. De redelijkheid en billijkheid kunnen nadere eisen stellen aan die opzegging. De voornoemde criteria spelen dan een belangrijke rol. Denk hierbij ook aan de afhankelijkheidsrelatie tussen partijen bij de invulling of er een opzegging mogelijk is, of er een schadevergoeding bijkomend moet worden betaald en welke termijn in acht moet worden genomen. Voor wat betreft dat laatste – maar dat is geen garantie – wordt ca. 1,2 maand per contractsjaar als een redelijke opzeg termijn gezien. Dus bij een looptijd van 5 jaar is dan 6 maanden een redelijk vertrekpunt, maar alle omstandigheden van het geval blijven onverminderd een rol spelen.
Ten tweede kan de situatie zich voordoen indien de duurovereenkomst voor bepaalde tijd is aangegaan terwijl er geen opzegregeling is opgenomen. De duurovereenkomst zal dan in beginsel niet tussentijds opzegbaar zijn, tenzij er zich onvoorziene omstandigheden voordoen (zie de leidende zaak, waarin dit is uitgemaakt: Mondia/Calanda). Een goed voorbeeld is ook een vonnis van de Rechtbank Dordrecht waarin werd geoordeeld dat ook de kredietcrisis geen onvoorziene omstandigheid is omdat een gewijzigde economische situatie dient te worden beschouwd als een ondernemersrisico.
Een derde situatie doet zich voor indien de duurovereenkomst voor onbepaalde tijd is aangegaan en er (in tegenstelling tot situatie 1) wel een opzegmogelijkheid is opgenomen. De duurovereenkomst is dan opzegbaar volgens die regeling, maar de redelijkheid en billijkheid kunnen brengen dat de opzegging onaanvaardbaar is of dat er nadere eisen gelden voor de opzegging. Dit is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval.
Een laatste situatie dient zich voor indien de duurovereenkomst voor bepaalde tijd is aangegaan en er (in tegenstelling tot situatie 2) wel een opzegmogelijkheid is opgenomen. De duurovereenkomst zal dan in beginsel opzegbaar zijn, maar de eisen van redelijkheid en billijkheid brengen regelmatig dat nadere eisen worden gesteld aan de opzegging indien de opzegregeling niet uitputtend is opgesteld. Daarnaast kunnen de eisen van redelijkheid en billijkheid (ook indien de opzegregeling uitputtend is opgesteld) brengen dat de opzegging onaanvaardbaar is.
Advocaat gespecialiseerd in de opzegging van duurovereenkomsten
Heeft u een langlopende handelsrelatie of staat u op het punt deze aan te gaan, dan is het belangrijk te bepalen hoe u ervoor staat. Een consequentie van het niet kwalificeren van uw handelsbetrekking kan ertoe leiden dat u ofwel onnodig lang gehouden bent om (exclusief) met een handelspartij samen te blijven werken, of omgekeerd uw contractpartner u kan verrassen met een kortstondige opzegging. Wanneer u dit helder voor de geest heeft, contracteert u zorgelozer en kunt u beter uw beleid bepalen. Wij helpen u graag verder wanneer u op het punt staat een nieuwe handelsrelatie aan te gaan, maar ook om bijvoorbeeld uw bestaande distributieovereenkomsten, koopovereenkomsten en agentuurovereenkomsten in kaart te brengen. Heeft u een geschil over de opzegging van een duurovereenkomst, dan kunnen we u als (proces)advocaat begeleiden bij dit traject.
