Het opzeggen van een importeursovereenkomst luistert nauw. Wanneer een importeursovereenkomst verwijzingen uit het (Europese) mededingingskader bevat, dient bij de uitleg en invulling daarvan gekeken te worden naar Europese rechtspraak. Dit kan dwingen tot strenge(re) opzegtermijnen en voorwaarden bij een importeursovereenkomst, ondanks de contractueel overeengekomen toepasselijkheid van nationaal recht. Alertheid bij het opnemen van (en omgaan met) dergelijke opzeggronden is geboden. Als advocaat contractenrecht voor importeursovereenkomsten constateer ik dat de consequenties hiervan voor zowel de fabrikant als de importeur niet altijd even goed in beeld zijn.
Een IMPORTEURSCONTRACT OPZEGGEN
Het opzeggen van een importeursovereenkomst speelde in een recente zaak. Een dergelijke situatie speelde onlangs tussen de Nederlandse vrachtwagenleverancier DAF en een Turkse importeur Tirsan. DAF wenste de importeursovereenkomst op te zeggen met een verkorte opzegtermijn. Bij het opzeggen van een importeursovereenkomst met verkorte termijn golden materiële en formele eisen. Deze verkorte opzegging leidde tot discussie en is uitgemond in een aantal procedures tussen partijen. De rechter in kort geding oordeelde dat opzegging van DAF tegen verkorte termijn niet rechtsgeldig is. DAF werd het (verkort weergegeven) verboden om tot en met 16 januari 2016 zelfstandig activiteiten te ontplooien in Turkije.
De rechtbank komt tot een ander oordeel.
EXCLUSIEVE DISTRIBUTIEOVEREENKOMST EN IMPORTEURSOVEREENKOMST
DAF en Tirsan sluiten in 1995 een exclusieve distributeurs- en importeursovereenkomst (‘importeursovereenkomst‘) Op basis van deze importeursovereenkomst heeft Tirsan het exclusieve recht en de taak om DAF producten op eigen naam en voor eigen rekening te importeren en vervolgens te distribueren middels een door Tirsan opgezet en gecontroleerd netwerk van DAF dealers binnen Turkije. De samenwerking dateert van 1995, maar (na meerdere wijzigingen) is er in 2009 een nieuwe importeursovereenkomst overeengekomen. Tussen partijen zijn onderdelen uit het zogenoemde “Communiqué 2005/4” overgenomen in de importeursovereenkomst (kort gezegd betreft dit een mededingingskader voor de motorvoertuigensector). In deze onderdelen zijn termijnen en voorwaarden voor de opzegging opgenomen.
IMPORTEURScontract VOOR ONBEPAALDE TIJD
In de kern samengevat geldt bij deze importeursovereenkomst voor onbepaalde tijd dat de termijn voor het regelmatig opzeggen van een importeursovereenkomst voor beide contractpartijen ten minste twee jaar moet bedragen. Dit is vastgelegd in de importeursovereenkomst en geïnspireerd op de Communiqué 2005/4. De termijn wordt onder meer verminderd tot ten minste één jaar wanneer de leverancier de overeenkomst beëindigt wegens een reorganisatie van het gehele of een groot deel van het netwerk .
Begin 2012 heroverweegt DAF haar positie in Turkije. Richting Tirsan kondigt DAF aan om in de nabije toekomst voortaan via een dochtermaatachappij de Turkse markt rechtstreeks te gaan bedienen. Ondanks onderhandelingen blijven partijen verdeeld over de voorgenomen beëindiging. Zonder overeenstemming – en een andere lezing van de importeursovereenkomst door partijen – kondigt DAF aan dat zij zich voorbereidt op een einde van de importeursovereenkomst tegen 1 december 2014 (Tirsan stelt aanvang 2014 dat de importeursovereenkomst bij een regelmatige opzegging ten minste t/m 16 januari 2016 doorloopt). DAF deelt ook mede voortaan rechtstreeks dealers te gaan benaderen over een overname van de bestaande importeur, hetgeen zij in augustus 2014 ook doet. Bij vonnis in kort geding wordt de DAF veroordeeld tot nakoming van de importeursovereenkomst t/m 9 januari 2016 en verboden t/m 16 januari 2016 zelfstandige activiteiten te ontplooien in Turkije, op straffe van dwangsommen. Ook wordt DAF verboden direct contact met de dealers in Turkije te onderhouden.
In deze zaak vordert DAF als leverancier kort en zakelijk weergegeven dat zij: (i) de leveranciersovereenkomst wel rechtsgeldig heeft opgezegd waardoor deze tegen 1 december 2014 is beëindigd, dan wel (ii) de niet-rechtsgeldige opzegging wordt geconverteerd naar een rechtsgeldige opzegging van 2 jaar (en dus de importeursovereenkomst eindigt tegen 1 december 2015), dan wel (iii) er rechtsgeldig is opgezegd tegen 9 januari 2016. Daarnaast worden alle geleden en te lijden schadeposten verhaald.
OPZEGTERMIJN van een IMPORTEURSOVEREENKOMST
Voor een goede beoordeling is de Europese rechtspraak relevant. Deze kleurt de gehanteerde opzegtermijn van een importeursovereenkomst uit de ‘Communiqué 2005/4’ namelijk verder in. Materieel bezien moet er een noodzaak tot reorganisatie van het gehele Turkse DAF-distributienetwerk, of een wezenlijk deel ervan. Op grond van het voorgaande zal moeten worden getoetst of:
(i) sprake is van een reorganisatie van het gehele distributienet of een deel daarvan en of deze reorganisatie een aanzienlijke wijziging veronderstelt van de distributiestructuren in materieel en geografisch opzicht;
(ii) het op basis van motieven inzake economische efficiëntie, gerechtvaardigd is dat de reorganisatie plaatsvindt binnen een termijn van 12 maanden;
(iii) die motieven gebaseerd zijn op objectieve omstandigheden;
(iv) de omstandigheden dusdanig zijn dat, wanneer het net niet snel wordt gereorganiseerd, dit kan afdoen aan de doeltreffendheid van de bestaande structuren van dit net.
De RECHTSGELDIGE OPZEGGING IMPORTEURSOVEREENKOMST: HET VERWEER
De importeur voert verweer met – kort gezegd – de stelling dat DAF eerder had kunnen opzeggen en daarmee hetzelfde bereikt zou hebben en werkelijk andere gronden ten grondslag liggen aan de opzegging. Het tegenvallende marktaandeel van DAF in Turkije kan voorts aan allerlei niet beïnvloedbare omstandigheden liggen en ligt bovendien eerder aan DAF dan aan haar. Ook zou de rechter een volle toetsing moeten aanmeten of een reorganisatie daadwerkelijk nodig is. Verder stelt zij dat DAF haar opzegging onjuist heeft gedaan, waardoor DAF niet aan de formele gronden voldeed. Ten slotte volgt nog een billijkheidsverweer.
RECHTSGELDIGE OPZEGGING IMPORTEURSOVEREENKOMST
De rechter heeft bepaald dat de Communiqué 2005/4 een motiveringsplicht bevat voor de opzegging van een overeenkomst tussen leverancier en distributeur. Deze moet beknopt weergegeven zodanig zijn dat een nationale rechter effectief moet kunnen toetsen of wordt opgezegd wegens gedragingen die uit hoofde van deze verordening niet mogen worden beperkt. Daartoe is die toets beperkt en is een volle toetsing (anders dan Tirsan stelde) niet noodzakelijk. Ook is er geen volle toets noodzakelijk omdat DAF een eigen zakelijke afweging te maken had. Ondoenlijk is het dat een rechter dit zou betitelen als de enige juiste keuze. Kortom, enkel de materiële eis volstaat.
Volgens de rechtbank wijzigt de structuur van DAS drastisch. Er wordt direct met dealers gecontracteerd en het betreft niet slechts een beperkt deel van Turkije (hetgeen zou wringen met Europese rechtspraak).
IS VOLDAAN AAN DE FORMELE EISEN BIJ OPZEGGING IMPORTEURSOVEREENKOMST?
In Communiqué 2005/4 is in artikel 4, derde alinea bepaald:
“b) that the agreement concluded between the provider and distributor or the authorized
service obliges that, in order to prevent the provider from terminating the agreement via a
notification for annulment because the other party commits behavior which may not be
limited under this Communiqué, the provider must give such notification in writing and
include detailed and objective reasons fort he annulment.”
Deze clausule was echter niet vastgelegd in de importeursovereenkomst. Tussen partijen is in geschil of op grond van de aanvullende werking van redelijkheid en billijkheid deze bepaling in de overeenkomst moet worden ingelezen. De rechtbank is met DAF van oordeel dat deze discussie tussen partijen geen praktische betekenis heeft, aangezien in het geval dat deze bepaling zoals hiervoor weergegeven was opgenomen in de importeursovereenkomst, Tirsan daartegen geen onderbouwd verweer heeft gevoerd.
REDELIJKHEID EN BILLIJKHEID
Tirsan heeft ter onderbouwing van haar stellingen dat terughoudende toepassing geboden is bij de (eerste) opzegging en/of de (eerste) opzegging in strijd is met de redelijkheid en billijkheid volstaan met verwijzing naar haar dagvaarding in kort geding. Zij heeft daarmee niet voldaan aan de in artikel 128 Rv neergelegde eis dat zij (de gronden voor haar) verweer in de conclusie van antwoord vermeldt.
AUTOMOTIVE EN IMPORTEURSOVEREENKOMST
Specifieke contractuele bepalingen uit Europese kaderwetgeving moeten aan de hand van Europese rechtspraak worden uitgelegd. Het gevaar van een standaardisering van bepalingen is hier wederom gebleken, want leverancier en importeur hebben de gevolgen hiervan niet helder in kader gebracht. De eisen uit het Communiqué 2005/4 in de automotive werkt anders dan de opzegging van reguliere duurovereenkomst van onbepaalde tijd (met toepasselijkheid van Nederlands recht). In de procedure is ook een aantal kansen laten liggen. Zo had DAF de schadevergoedingscomponent kunnen vorderen als zij deze tenminste op toepasselijk Turks recht had gestoeld. Dat heeft zij in dit specifieke geval nagelaten. Daarnaast heeft Tirsan een billijkheidsverweer laten liggen door haar conclusie van antwoord verkeerd in te richten, althans dit verweer hierin goed te vermelden.
ADVOCAaT GESPECIALISEERD IN ImPORTEURScontracten
De advocaten contractenrecht helpen u graag bij vragen over het opzeggen van een importeursovereenkomst. We hebben ervaring met internationaal opererende ondernemingen in de maakindustrie, waaronder leveranciers, importeurs, distributeurs en handelsagenten. De specialisten van MAAK Advocaten gaan duurzame relaties aan met hun opdrachtgevers en leveren topkwaliteit. Heeft u verdere vragen, aarzel niet om eens met een advocaat gespecialiseerd in importeurscontracten van MAAK contact op te nemen.
Contactgegevens
